Πότε το να καθιστάς ή αφήνεις αβοήθητο κάποιο πρόσωπο συνιστά το έγκλημα της έκθεσης (Α' και Β' Μέρος)

* Δημοσιεύτηκε  1/ 11 /2014  στην "Πρωϊνή" Εφημερίδα της Καβάλας          

Πότε το να καθιστάς ή αφήνεις αβοήθητο κάποιο πρόσωπο συνιστά το έγκλημα της έκθεσης (Μέρος Α΄)

Το έγκλημα της έκθεσης προβλέπεται στο άρθρο 306 του Ποινικού Κώδικα και περιλαμβάνεται στο 15ο Κεφάλαιο του Ειδικού Μέρους Π.Κ. με τον τίτλο "Εγκλήματα κατά της ζωής".

Κατά το άρθρο 306 Π.Κ. (έκθεση): " 1. 'Οποιος εκθέτει άλλον και έτσι τον καθιστά αβοήθητο, καθώς και όποιος με πρόθεση αφήνει αβοήθητο ένα πρόσωπο που το έχει στην προστασία του ή που έχει υποχρέωση να το διατρέφει και να το περιθάλπει ή να το μεταφέρει, ή ένα πρόσωπο που ο ίδιος το τραυμάτισε υπαίτια, τιμωρείται με Φυλάκιση τουλάχιστον έξι μηνών. 2. Αν η πράξη προκάλεσε στον παθόντα: α) βαριά βλάβη στην υγεία του, επιβάλλεται Κάθειρξη μέχρι δέκα ετών β) το θάνατό του, επιβάλλεται Κάθειρξη τουλάχιστον έξι ετών." Πρόκειται για έγκλημα συγκεκριμένης διακινδύνευσης της ανθρώπινης ζωής και πολύτροπο (υπαλλακτικώς μικτό), πλημμεληματικού χαρακτήρακαι κατά την παράγραφο 2 κακουργηματικού χαρακτήρα, όταν προκαλείται συνεπεία της έκθεσης βαριά βλάβη ή θάνατος στον παθόντα.

Από τη διάταξη της παρ. 1 του παραπάνω άρθρου συνάγεται, ότι η αντικειμενική υπόσταση του εγκλήματος της έκθεσης, τελείται με δύο τρόπους δηλαδή είτε α) με την έκθεση άλλου, έτσι ώστε να καταστεί αυτός αβοήθητος (έκθεση σε στενή έννοια) και είτε β) με την άφεση αβοήθητου του προσώπου που βρίσκεται υπό την προστασία του δράστη ή που έχει υποχρέωση να το διατρέφει και να το περιθάλπει ή να το μεταφέρει, ή ένα πρόσωπο που ο ίδιος το τραυμάτισε υπαίτια (έκθεση εν ευρεία έννοια). Η έννοια των φράσεων του νόμου "καθιστά αβοήθητο", "αφήνει αβοήθητο" (νομικές έννοιες) σημαίνει ότι και στις δυο αυτές περιπτώσεις δημιουργείται κατάσταση "ενδεχομένου" κινδύνου για τη ζωή ή την υγεία του παθόντος ή επιτάσεως του επισυμβάντος κινδύνου. Ειδικότερα, ο πρώτος τρόπος τελέσεως του εγκλήματος της έκθεσης σε στενή έννοια, υπάρχει, όταν με θετική ενέργεια (ή παράλειψη), το θύμα μεταφέρεται με χρήση οποιουδήποτε μέσου από μία σχετικά ασφαλή θέση σε μία ανασφαλή, χωρίς να απαιτείται τοπική μετακίνηση του θύματος, και έτσι εκτίθεται σε κίνδυνο η ζωή και η υγεία του. Δράστης μπορεί να είναι οποιοδήποτε πρόσωπο. Η αβοήθητη θέση, στην οποία περιάγεται το θύμα, συνίσταται στη δημιουργία όρων με τους οποίους αρχίζει μια αυτοδύναμη διαδικασία που θα οδηγήσει σε βλάβη του εννόμου αγαθού της ζωής ή της υγείας, αν δεν ανακοπεί με οποιονδήποτε τρόπο. Η αβοήθητη θέση στην οποία περιάγεται το θύμα πρέπει να είναι τέτοια, που να μη μπορεί να βοηθήσει τον εαυτό του και να μην αναμένεται με ασφάλεια ή έστω μεγάλη πιθανότητα αναγκαίας βοήθειας απ`έξω για την αποτροπή του κινδύνου. Επομένως είναι αδιάφορο, εάν το θύμα τελικά διασωθεί με την παρέμβαση τρίτων ή από τύχη. Και τούτο, γιατί στα εγκλήματα συγκεκριμένης διακινδύνευσης, στα οποία εντάσσεται και η έκθεση, η συμπεριφορά του δράστη εξαντλείται στην πρόκληση του κινδύνου και δεν συνδέεται με την επέλευση της βλάβης. Το έγκλημα της εκθέσεως ως έγκλημα ενεργείας μπορεί να τελεσθεί και με παράλειψη κατ` άρθ. 15 Π.Κ.. Απαιτείται, ακόμη, να συντρέχει και αιτιώδης σύνδεσμος μεταξύ της ενέργειας ή της παραλείψεως του δράστη και του αποτελέσματος, ο οποίος θεωρείται ότι υπάρχει, όταν μπορούμε να φανταστούμε ότι, αν δεν ελάμβανε χώρα η ενέργεια του δράστη ή δεν παραλειπόταν η επιβεβλημένη ενέργειά του, τότε το συγκεκριμένο εγκληματικό αποτέλεσμα, δηλαδή η κατάσταση κινδύνου, στη μεν έκθεση σε στενή έννοια, δεν θα επερχόταν, στην δε έκθεση σε ευρεία έννοια, η οποία τελείται με παράλειψη, η υπάρχουσα ήδη κατάσταση κινδύνου, θα εξαλειφόταν).

Ο δεύτερος δε τρόπος πραγματώσεως του εγκλήματος "η άφεση αβοήθητου" ως έγκλημα γνήσιο παραλείψεως, διαρκές και ουσιαστικό - δεδομένου ότι το αποτέλεσμα είναι η διακινδύνευση του θύματος - συντελείται, όταν ο δράστης αφήνει αβοήθητο πρόσωπο (παραλείπει να παράσχει βοήθεια - αδρανεί), δηλαδή δεν παύει ή δεν εξουδετερώνει τον κίνδυνο που ΗΔΗ απειλεί την ζωή ή την υγεία του προσώπου που έχει στην προστασία του ή έχει την υποχρέωση διατροφής και περιθάλψεως ή μεταφοράς του.

Σε αντίθεση με την έκθεση σε στενή έννοια, εδώ το θύμα βρίσκεται ήδη σε κατάσταση κινδύνου, χωρίς και πάλι να είναι πιθανή από αλλού η βοήθειά του. Για την πραγμάτωση του δεύτερου αυτού τρόπου εγκλήματος της εκθέσεως, δεν είναι απαραίτητο να εγκαταλειφθεί, με την έννοια του τοπικού χωρισμού το θύμα αβοήθητο αλλά αρκεί να αφεθεί τούτο αβοήθητο. - Μη χάσετε το β΄μέρος το Σάββατο. Καλή βδομάδα και καλή δύναμη σε όλους.

Ακολουθεί το β' μέρος του άρθρου

                                                                   

     
* Δημοσιεύτηκε  3/ 11 /2014  στην "Πρωϊνή" Εφημερίδα της Καβάλας  

Πότε το να καθιστάς ή αφήνεις αβοήθητο κάποιο πρόσωπο συνιστά το έγκλημα της έκθεσης (Μέρος Β΄)

Για τη στοιχειοθέτηση της υποκειμενικής υπόστασης του εγκλήματος της έκθεσης, απαιτείται να έχει ο δράστης δόλο (έστω και ενδεχόμενο) δηλαδή αυτός να γνωρίζει, έστω και με την έννοια της αμφιβολίας, ότι ο παθών, στην πρώτη περίπτωση (έκθεση σε στενή έννοια) περιάγεται με την ενέργειά του σε κατάσταση κινδύνου για τη ζωή ή την υγεία του, στη δεύτερη δε περίπτωση, ότι ο παθών βρίσκεται ήδη σε κατάσταση κινδύνου για τη ζωή ή την υγεία του και να θέλει ή αποδέχεται, στην πρώτη περίπτωση να προβεί στην ενέργεια (ή την παράλειψη) από την οποία δημιουργείται η ως άνω κατάσταση κινδύνου, στη δεύτερη δε περίπτωση, να παραλείψει να προβεί στη λυτρωτική για τον παθόντα ενέργεια, οσάκις ο δράστης έχει ιδιαίτερη νομική υποχρέωση να παρεμποδίσει την επέλευση του κινδύνου για τη ζωή ή την υγεία του παθόντος.

Στην διακεκριμένη περίπτωση της παρ. 2 της έκθεσης απαιτείται δόλος έστω και ενδεχόμενος για το βασικό έγκλημα και αμέλεια για το βαρύτερο αποτέλεσμα του θανάτου ή της βαριάς σωματικής βλάβης που επήλθε. Για την συνδρομή του ενδεχόμενου δόλου στην επιβαρυντική περίσταση του εγκλήματος της έκθεσης πρέπει να υπάρχει στο πρόσωπο του δράστη και να αιτιολογείται:

α) η πρόβλεψη του βαρύτερου αποτελέσματος (γνωστικό στοιχείο) και β) η αποδοχή του αποτελέσματος (βουλητικό στοιχείο) που μπορεί να συνάγεται από την πολύ μεγάλη πιθανότητα πρόβλεψης του βαρύτερου αποτελέσματος που επήλθε και τελικά το επιδοκίμασαν και το αποδέχθηκαν. Πρόκειται για έγκλημα εκ του αποτελέσματος (άρθ. 29) και υποκειμενικά απαιτείται, δόλος μεν για το βασικό έγκλημα της εκθέσεως, αμέλεια δε του δράστη για την επέλευση του βαρύτερου αποτελέσματος της βαριάς βλάβης της υγείας ή του θανάτου. Περαιτέρω ο συγκεκριμένος κίνδυνος πρέπει να είναι το αποτέλεσμα της πράξεως του δράστη και μάλιστα σε χρονική συνοχή με την πράξη. Απαιτείται και αιτιώδης σύνδεσμος μεταξύ της εκθέσεως και της βαριάς βλάβης της υγείας ή του θανάτου δηλαδή της πράξεως ή της παραλείψεως προς το βαρύτερο αποτέλεσμα. Εξάλλου, για την θεμελίωση του εγκλήματος από αμέλεια απαιτείται να διαπιστωθεί, αφενός μεν ότι ο δράστης δεν κατέβαλε την απαιτούμενη κατά την αντικειμενική κρίση προσοχή την οποία όφειλε να καταβάλλει κάθε μετρίως συνετός και ευσυνείδητος άνθρωπος, ο οποίος βρίσκεται υπό τις ίδιες πραγματικές καταστάσεις, με βάση τους νομικούς κανόνες, τις συνήθειες, οι οποίες επικρατούν στις συναλλαγές, την κοινή πείρα, την συνήθη πορεία των πραγμάτων και την λογική, και αφετέρου, ότι είχε την δυνατότητα να προβλέψει και να αποφύγει το αξιόποινο αποτέλεσμα, το οποίο πρέπει να τελεί σε αντικειμενικό αιτιώδη σύνδεσμο με την πράξη του.

Εξάλλου, κατά το άρθρο 28 του Π.Κ., η αμέλεια διακρίνεται σε ενσυνείδητη και μη συνειδητή. Ενσυνείδητη αμέλεια υπάρχει όταν ο δράστης, λόγω μη καταβολής της προσήκουσας προσοχής,

προβλέπει μεν ότι από τη συμπεριφορά του μπορεί να προέλθει το εγκληματικό αποτέλεσμα, αλλά το αποκρούει και ενεργεί, διότι είτε ελπίζει (ενσυνείδητη αμέλεια α` βαθμού ), είτε πιστεύει (ενσυνείδητη αμέλεια β` βαθμού) ότι δεν θα επέλθει. - 1222/2010 ΑΠ

Ο άδικος χαρακτήρας της έκθεσης δεν αίρεται από την τυχόν υπάρχουσα συναίνεση του παθόντος, ενώ αντίθετα μπορεί να αρθεί ο άδικος χαρακτήρας της όταν συντρέχει άμυνα (άρθ. 22 Π.Κ.), κατάσταση ανάγκης (άρθ. 25 Π.Κ.) ή σύγκρουση καθηκόντων.

Περιπτώσεις εγκλήματος έκθεσης συρρέουν συχνά με άλλα εγκλήματα, όπως με παραβάσεις του Κ.Ο.Κ. κυρίως με φυγή οδηγού άρθ. 43 ΚΟΚ, εγκατάλειψης εγκυμονούσης άρθ. 359 Π.Κ., σωματικής βλάβης, ανθρωποκτονίας από πρόθεση (άρθ. 299 Π.Κ.), παραβίασης υποχρέωσης διατροφής (άρθ. 358 Π.Κ.), παράλειψης λύτρωσης από κινδύνου ζωής (άρθ. 307 Π.Κ.), παράλειψης οφειλόμενης βοήθειας σε περίπτωση δυστυχήματος ή κοινού κινδύνου ή κοινής ανάγκης (άρθ. 288 παρ. 2 Π.Κ.). (Πηγή Νομολογίας - Αποφάσεις δικαστηρίων: 1222/2010 Α.Π., 1362/2010 Α.Π.., 768/2013 Α.Π.1796/2011 Α.Π., 721/2009 Α.Π. ). - Καλό Σαββατοκύριακο.

Συντομογραφίες: Π.Κ. = Ποινικός Κώδικας Α.Π.= Άρειος Πάγος

Γιώργος Π. Γιαγκουδάκης, Δικηγόρος Καβάλας

Διαζύγια - Ποινικά - Αστικά

giagkoud@yahoo.com