* Δημοσιεύτηκε 14 / 3/2015 στην "Πρωϊνή" Εφημερίδα της Καβάλας
Η άσκηση
δικαιώματος έχει ορισμένα όρια (φραγμοί)
και συνεπώς δεν επιτρέπεται απεριόριστα.
Η υπέρβαση των ορίων αυτών αποτελεί την
καταχρηστική άσκηση δικαιώματος. Κατά
τη διάταξη του άρθρου 281 ΑΚ. (δημόσιας
τάξης) διατυπώνεται με καθαρά αντικειμενικά
κριτήρια η θεμελιώδης αρχή του Αστικού
Κώδικα περί της απαγόρευσης της
καταχρηστικής ασκήσεως δικαιώματος.
Σύμφωνα με την διάταξη αυτή “η άσκηση του δικαιώματος απαγορεύεται αν υπερβαίνει προφανώς τα όρια που επιβάλλουν η καλή πίστη ή τα χρηστά ήθη ή ο κοινωνικός ή οικονομικός σκοπός του δικαιώματος”. Η καλή πίστη, τα χρηστά ήθη, ο κοινωνικός ή οικονομικός σκοπός του δικαιώματος συνιστούν αόριστες νομικές έννοιες, που εξειδικεύονται από τον δικαστή στην εκάστοτε περίπτωση.
Η υπέρβαση των παραπάνω ορίων είναι προφανής, όταν προκαλεί έντονη εντύπωση αδικίας σε σχέση με το όφελος του δικαιούχου από την άσκηση του δικαιώματος του. Η κρίση περί του προφανούς ή μη της υπερβάσεως αυτής πρέπει να είναι αντικειμενική. Κατά την έννοια της διατάξεως αυτής καλή πίστη θεωρείται η συμπεριφορά του χρηστού και συνετού ανθρώπου, που επιβάλλεται κατά τους συνηθισμένους τρόπους ενεργείας. Η επιβαλλόμενη ευθύτητα και εντιμότητα στην κοινωνική συμβίωση. Ως κριτήριο των "χρηστών ηθών" χρησιμεύουν οι ιδέες του κατά γενική αντίληψη χρηστώς και εμφρόνως σκεπτόμενου ανθρώπου. Χρηστά ήθη είναι οι περί ηθικής κρατούσες αντιλήψεις του μέσου χρηστού και συνετού ανθρώπου. Σκοπός της διάταξης αυτής είναι η απαγόρευση της ενάσκησης δικαιώματος με κακοπιστία και ανηθικότητα. Ο οικονομικός σκοπός του δικαιώματος απορρέει από τα γενικά συμφέροντα που έχει σκοπό να ικανοποιήσει το δικαίωμα, ενώ κοινωνικός σκοπός είναι αυτός που εκπληρώνει ορισμένη κοινωνική λειτουργία που αφορά γενικά το κοινωνικό συμφέρον.
Photographer's name: southernfried (free photos by morguefile.com)
Κατά την έννοια
της εν λόγω διάταξης μόνη η αδράνεια
του δικαιούχου για την άσκηση του
δικαιώματος επί χρόνο μικρότερο από
τον απαιτούμενο για την παραγραφή,
καθώς και η καλόπιστη πεποίθηση του
υποχρέου ότι δεν υπάρχει το δικαίωμα
κατ' αυτού ή ότι δεν πρόκειται τούτο να
ασκηθεί εναντίον του, έστω και αν αυτή
δημιουργήθηκε από την αδράνεια του
δικαιούχου, δεν αρκεί καταρχήν να
καταστήσει καταχρηστική την άσκηση
του δικαιώματος. Απαιτείται κατά
περίπτωση συνδυασμός των ανωτέρω και
γενικώς η συνδρομή ιδιαίτερων περιστάσεων,
αναγομένων στη συμπεριφορά τόσο του
δικαιούχου όσο και του υπόχρεου, εφόσον
όμως αυτή του τελευταίου τελεί σε αιτιώδη
σχέση με εκείνη του δικαιούχου και δεν
είναι άσχετη με αυτήν. Το αν οι συνέπειες
που συνεπάγεται η άσκηση του δικαιώματος
είναι επαχθείς για τον υπόχρεο πρέπει
να αντιμετωπίζονται επίσης και σε
συνάρτηση με τις αντίστοιχες συνέπειες
που μπορεί να επέλθουν εις βάρος του
δικαιούχου από την παρακώλυση ασκήσεως
του δικαιώματός του.
Αν όμως η αδράνεια
συνοδεύεται από ειδικές περιστάσεις
που συνδέονται με προηγούμενη συμπεριφορά
του δικαιούχου, και ο ίδιος μεταβάλλοντας
τη στάση του, επιχειρεί εκ των υστέρων
ανατροπή της κατάστασης που ήδη έχει
διαμορφωθεί και παγιωθεί, δεν είναι
απαραίτητο να προκαλούνται αφόρητες
ή δυσβάστακτες για τον υπόχρεο συνέπειες
αλλ' αρκεί να επέρχονται δυσμενείς απλώς
για τα συμφέροντά του επιπτώσεις. Στην
περίπτωση αυτή η άσκηση του δικαιώματος
μπορεί να καταστεί μη ανεκτή κατά την
καλή πίστη και τα χρηστά ήθη, να αποβαίνει
αντίθετη στις περί δικαίου και ηθικής
αντιλήψεις του μέσου κοινωνικού ανθρώπου
και συνεπώς καταχρηστική και απαγορευμένη.
Στο περιορισμό
του άρθρου 281 Α.Κ. υπάγονται τα πάσης
φύσεως ιδιωτικά δικαιώματα, διαπλαστικά
δικαιώματα, οι ενστάσεις, δικαιώματα
που πηγάζουν από δικαιοπραξίες,
δικαιώματα που απορρέουν από διατάξεις
αναγκαστικού δικαίου, αποφάσεις
πολυμελούς οργάνου και κατά την ορθότερη
γνώμη τα δημόσια δικαιώματα. Ως άσκηση
του δικαιώματος νοείται η άσκηση δια
υλικής πράξης, δια δικονομικού τρόπου,
δια παραλείψεως καθώς και δια τρόπου
κτήσης του δικαιώματος που ασκείται.
Συνέπειες της καταχρηστικής ασκήσεως
δικαιώματος είναι κατά περίπτωση η
ακυρότητα δικαιοπραξίας, η άσκηση αγωγής
ή λήψης ασφαλιστικών μέτρων για παύση
ασκήσεως και παράλειψη στο μέλλον (επί
υλικής πράξης), η απόρριψη της ασκηθείσης
καταχρηστικής αγωγής, ενστάσεως κ.λ.π..
Η άμυνα επί καταχρηστικής άσκησης
δικαιώματος συνίσταται κατά περίπτωση
σε άσκηση αναγνωριστικής ή καταψηφιστικής
αγωγής και στην προβολή ένστασης
(αντέστασης), που αποτελεί το πιό σύνηθες
μέσο αμύνης προβαλλόμενο επικουρικώς.
Θεωρείται επικρατέστερη η διάταξη του
άρθρου 281 Α.Κ. σε περίπτωση σύγκρουσης
με άλλη διάταξη αναγκαστικού δικαίου.
Δύναται να ληφθεί υπόψιν αυτεπάγγελτα
από το δικαστήριο η καταχρηστική άσκηση
δικαιώματος. Το ζήτημα της καταχρηστικής
άσκησης δικαιώματος είναι νομικό ζήτημα
και υπόκειται στον έλεγχο του Αρείου
Πάγου. (πηγή νομολογίας 8/2001 ΑΠ (ΟΛΟΜ),
207/2014 ΑΠ, 494/2014 ΑΠ, 971/2014 ΑΠ, 1153/2014 ΑΠ, 37/2013
ΑΠ) - Καλό Σαββατοκύριακο σε όλους.
Γιώργος Π. Γιαγκουδάκης, Δικηγόρος Καβάλας
Διαζύγια - Ποινικά - Αστικά
Για περισσότερες πληροφορίες
σχετικά με το δικηγορικό γραφείο μου
επισκεφθείτε το site μας
kavala-lawyer.blogspot.gr
http://www.giagkoudakis.dom.gr
http://www.giagkoudakis.dom.gr
λέξεις κλειδιά: .καταχρηστική άσκηση δικαιώματος.., 281 Α.Κ..,.καλή πίστη.., χρηστά ήθη
----------------------------------------------
Photographer's name: southernfried (free photos by morguefile.com)
The above image is from morgueFile free photo "You are allowed to copy, distribute, transmit the work and to adapt the work. Attribution is not required. You are prohibited from using this work in a stand alone manner. Read the license summary http://www.morguefile.com/license/morguefile"
