Απόφαση δικαστηρίου γιά Γονική μέριμνα - επιμέλεια και διατροφή ανηλίκου
Απόφαση υπ΄ αριθ. 159/2012 ΜΠΡ ΣΑΜΟΥ (απόσπασμα)
".... Κατά την διάταξη του άρθρου 1510 του ΑΚ, η μέριμνα για το ανήλικο τέκνο είναι καθήκον και δικαίωμα των γονέων (γονική μέριμνα) οι οποίοι την ασκούν από κοινού. Η γονική μέριμνα περιλαμβάνει την επιμέλεια του προσώπου, την διοίκηση της περιουσίας και την εκπροσώπηση του τέκνου σε κάθε υπόθεση ή δικαιοπραξία ή δίκη που αφορούν το πρόσωπο ή την περιουσία του. Κατά τις διατάξεις των άρθρων 1512 και 1514 του ιδίου Κώδικα, στις περιπτώσεις που υπάρχει διακοπή της συμβιώσεως των διαδίκων, την άσκηση της γονικής μέριμνας, εφ` όσον αυτοί διαφωνούν, ρυθμίζει το δικαστήριο.
Τέλος, κατά τη διάταξη του άρθρου 1518 § 1 του ΑΚ, η επιμέλεια του προσώπου του τέκνου περιλαμβάνει ιδίως την ανατροφή, την επίβλεψη, την μόρφωση και την εκπαίδευση του, καθώς και τον προσδιορισμό του τόπου διαμονής του. Από τον συνδυασμό των προαναφερομένων διατάξεων συνάγεται ότι, μετά τον ν. 1329/1983, η άσκηση της γονικής μέριμνας έχει ανατεθεί και στους δύο γονείς του ανηλίκου τέκνου από κοινού και ότι ένα μέρος του ιδιορρύθμου αυτού δικαιώματος αλλά και καθήκοντος είναι η επιμέλεια του προσώπου του τέκνου. Περιλαμβάνει αυτή, όπως γίνεται φανερό από το χρησιμοποιούμενο στην πιο πάνω διάταξη του άρθρου 1518 επίρρημα "ιδίως", κάθε θέμα το οποίο σχετίζεται με την ανάπτυξη της σωματικής και ψυχικής προσωπικότητας του ανηλίκου τέκνου (όπως στέγη, ντύσιμο, τροφή, υγεία, μόρφωση, επαγγελματική εκπαίδευση, ηθική διαπαιδαγώγηση).
Ενόψει του όλου περιεχομένου των πιο πάνω διατάξεων και του επιδιωκομένου με αυτή σκοπού, που συνίσταται στο να ασκείται η γονική μέριμνα κατά κανόνα και από τους δύο γονείς από κοινού, καθίσταται φανερό ότι, αν η άσκηση της έχει κατανεμηθεί ανάμεσα στους γονείς, λόγω διάστασης τους, κατ` άρθρο 1514 ΑΚ και η επιμέλεια του ανηλίκου, ως ειδικότερη έκφανση της γονικής μέριμνας, έχει ανατεθεί με δικαστική απόφαση στον ένα από τους γονείς, λ.χ. την μητέρα, τότε αυτή έχει αρμοδιότητα να αποφασίζει μόνο για τα τρέχοντα και καθημερινά θέματα, τα σχετιζόμενα με την επιμέλεια του τέκνου και όχι για τα λοιπά (σοβαρά) θέματα, τα ανήκοντα στον σκληρό πυρήνα της γονικής μέριμνας, για τα οποία αμφότεροι οι γονείς, ως φορείς αυτής, εξακολουθούν να αποφασίζουν από κοινού.
Περαιτέρω, από τη διάταξη του άρθρου 1511, σε συνδυασμό με τις διατάξεις των άρθρων 1510, 1512 - 1514 ΑΚ, προκύπτει ότι βασικό κριτήριο για την ανάθεση της γονικής μέριμνας και ειδικότερα της επιμέλειας των ανήλικων τέκνων στον ένα από τους γονείς τους είναι το συμφέρον του τέκνου, που ως αόριστη νομική έννοια με αξιολογικό περιεχόμενο, εξειδικεύεται από το δικαστήριο της ουσίας. Το συμφέρον του τέκνου λαμβάνεται υπόψη υπό ευρεία έννοια, προς διαπίστωση δε της συνδρομής του εξετάζονται πάντα τα επωφελή και πρόσφορα για τον ανήλικο στοιχεία και περιστάσεις. Ουσιώδους σημασίας είναι και η επισημαινόμενη στο νόμο ύπαρξη ιδιαίτερου δεσμού του τέκνου προς τον ένα από τους γονείς του και η περί αυτού ρητώς εκφραζόμενη προτίμηση του, την οποία συνεκτιμά το δικαστήριο ύστερα και από τη στάθμιση του βαθμού της ωριμότητας του. Με δεδομένη την ύπαρξη του εν λόγω δεσμού του τέκνου προς το συγκεκριμένο γονέα, αυτός θεωρείται ότι έχει τη δυνατότητα αποτελεσματικότερης διαπαιδαγώγησης προς όφελος του ανηλίκου και επομένως ότι είναι ο πλέον κατάλληλος για την επιμέλεια του. Η διάσπαση εξάλλου της έγγαμης συμβίωσης των γονέων, με συνεπακόλουθο και τη διάσπαση της οικογενειακής συνοχής, κλονίζει σοβαρά την ψυχική ισορροπία του τέκνου που αισθάνεται ανασφάλεια και επιζητεί στήριγμα. Οι μεταξύ των συζύγων δημιουργούμενες έντονες αντιθέσεις ενίοτε αποκλείουν κάθε συνεννόηση μεταξύ τους αλλά και σε σχέση με τα τέκνα τους, τα οποία όχι σπανίως χρησιμοποιούνται ως όργανα για την άσκηση παντοειδών πιέσεων και την ικανοποίηση εκδικητικών διαθέσεων. Έτσι, υπό το κράτος της κατάστασης αυτής ο γονέας που αναλαμβάνει την επιμέλεια έχει, κατά την επιταγή του νόμου, πρόσθετα καθήκοντα και αυξημένη την ευθύνη της αντιμετώπισης των ως άνω ειδικών περιστάσεων. Αυτό δε ισχύει ανεξάρτητα από την υπαιτιότητα των γονέων ως προς το διαζύγιο ή τη διακοπή της έγγαμης συμβίωσης, εκτός εάν η συμπεριφορά του υπαίτιου έχει επιδράσει και στην άσκηση της γονικής μέριμνας - επιμέλειας, ώστε να ανακύπτει αντίθεση στο συμφέρον του τέκνου, λόγω της έκτασης και της βαρύτητας της συμπεριφοράς του αυτής δηλωτικής της δομής του χαρακτήρα του και της εν γένει προσωπικότητας του, έτσι ώστε και έναντι του τέκνου να αναμένεται από αυτόν η τήρηση της ίδιας συμπεριφοράς. Ακόμη, στα κριτήρια προσδιορισμού του συμφέροντος του τέκνου περιλαμβάνονται οι ικανότητες των γονέων, το περιβάλλον, το επάγγελμα, η πνευματική τους ανάπτυξη και η δράση τους στο κοινωνικό σύνολο, η ικανότητα προσαρμογής τους στις απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας μέσα στα πλαίσια της λογικής και ορθολογικής αντιμετώπισης των θεμάτων των νέων, η σταθερότητα των συνθηκών ανάπτυξης του τέκνου χωρίς εναλλαγές στις συνθήκες διαβίωσης, ενώ παράλληλα, για τη λήψη της σχετικής απόφασης, επιβάλλεται στο δικαστήριο ο σεβασμός της ισότητας μεταξύ των γονέων χωρίς διακρίσεις εξαιτίας του φύλου, της κοινωνικής προέλευσης ή της περιουσίας (ΑΠ 121/2011, Α` ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 1316/2009, Α` ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 1976/2008, ΕφΑΔ 2009, σελ. 958, ΕφΙωαν. 104/2011, ΕφΑΔ 2011, σελ. 644, ΕφΑΘ 1151/2008, ΕλλΔνη 2008/825, 843).
Εξάλλου, όπως προκύπτει από τις διατάξεις των άρθρων 1485,1486 παρ. 2,1489 παρ. 2,1493 και 1497 του ΑΚ (όπως αυτές αντικαταστάθηκαν με το άρθρο 15 του ν. 1329/1983) οι γονείς, είτε υπάρχει μεταξύ τους γάμος και συμβιώνουν, είτε έχει διακοπεί η συμβίωση τους, είτε έχει εκδοθεί διαζύγιο, έχουν κοινή υποχρέωση να διατρέφουν το ανήλικο τέκνο τους, ακόμα και αν τούτο έχει περιουσία, εφόσον όμως τα εισοδήματα από αυτήν, ή το προϊόν της εργασίας του, ή άλλα τυχόν εισοδήματα του δεν αρκούν για τη διατροφή του. Το μέτρο της διατροφής προσδιορίζεται με βάση τις ανάγκες του τέκνου, όπως αυτές προκύπτουν από τις συνθήκες της ζωής του και περιλαμβάνει όλα όσα είναι αναγκαία για τη συντήρηση του έξοδα και επιπλέον τα έξοδα για την ανατροφή, καθώς και την επαγγελματική και την εν γένει εκπαίδευση του. Ως συνθήκες ζωής νοούνται οι συγκεκριμένοι όροι διαβίωσης, που ποικίλουν ανάλογα με την ηλικία, τον τόπο κατοικίας, την ανάγκη εκπαίδευσης και την κατάσταση της υγείας του δικαιούχου, σε συνδυασμό με την περιουσιακή κατάσταση τού υπόχρεου. Η κατά τα άνω υποχρέωση των γονέων προς διατροφή του τέκνου τους, βαρύνει αυτούς, κατά το άρθρο 1489 εδ. 2 ΑΚ, ανάλογα με τις δυνάμεις τους. Ο εναγόμενος, συνεπώς, γονέας, προς καταβολή ολόκληρου του ποσού της διατροφής, μπορεί να επικαλεστεί κατ` ένσταση, κατ` άρθρο 1489 §2 Α.Κ. και 262 ΚΠολΔ, ότι και ο άλλος γονέας έχει την οικονομική δυνατότητα, σε σχέση με τη δική του και σε συνδυασμό με τις λοιπές υποχρεώσεις του, να καλύψει μέρος της ανάλογης διατροφής του ανηλίκου, οπότε, με την απόδειξη της ένστασης αυτής, περιορίζεται η υποχρέωση του εναγόμενου γονέα κατά το ποσό που αντιστοιχεί στην οικονομική δυνατότητα και στη βάση αυτής υποχρέωση συνεισφοράς του άλλου γονέα (ΑΠ 680/2010, Α` ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ, ΕφΔωΔ 95/2006, Α` ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ). Συνακόλουθα προς όλα τα παραπάνω, για το, κατά το άρθρο 216 ΚΠολΔ, ορισμένο της αγωγής διατροφής σε χρήμα ανήλικου τέκνου, λόγω διάστασης ή λύσης του γάμου των γονέων του, αρκεί να εκτίθενται στο δικόγραφο αυτής, η συγγενική σχέση ενάγοντος - εναγομένου, η έλλειψη εισοδημάτων του ανηλίκου και η αδυναμία του να εργαστεί, τα περιουσιακά στοιχεία του εναγόμενου γονέα του, οι ανάγκες του που είναι προσδιοριστικές του ύψους της διατροφής, η οποία πρέπει να του καταβληθεί και το αιτούμενο, για όλες αυτές τις ανάγκες του, συνολικό ύψος της δαπάνης που αποτελεί την, κατά τις προαναφερόμενες διατάξεις, ανάλογη διατροφή του, χωρίς να απαιτείται ο προσδιορισμός στο δικόγραφο της αγωγής με ακρίβεια και του απαραίτητου, για την κάλυψη κάθε επιμέρους ανάγκης του χρηματικού ποσού, που προκύπτει από τις συνθήκες της ζωής του, καθώς και των εισοδημάτων και της οικονομικής δυνατότητας και του άλλου γονέα και των συγκεκριμένων δαπανών που βαρύνουν καθέναν από τους γονείς (ΑΠ 416/2007, Α` ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ, ΕφΑθ 854/2010, ΕφΑΔ 2011, σελ. 531, ΕφΠατρ. 182/2008, ΑΧΑΝΟΜ 2009, σελ. 202)......."
