Ο θεσμός της Αναδοχής ανηλίκων στην Ελλάδα (Μέρος Α΄)

                 

* Δημοσιεύτηκε  28/12/2013  στην "Πρωϊνή" Εφημερίδα της Καβάλας

Πρόκειται για ένα θεσμό προστασίας ανηλίκων τέκνων, που αν και αναγνωρίζεται ομόφωνα διεθνώς ως η πιο ενδεδειγμένη επιλογή και προτιμητέα έναντι της ιδρυματικής φροντίδας εντούτοις στη χώρα μας παραμένει υποβαθμισμένος και εφαρμόζεται ελάχιστα, σύμφωνα και με την έκθεση του έτους 2012 του Συνήγορου του Πολίτη.

Πρόκειται για θεσμό συμπληρωματικό της γονικής μέριμνας και της επιτροπείας με σκοπό την μεγαλύτερη προστασία των συμφερόντων του ανηλίκου.

Αφορά παιδιά που δεν αναπτύσσονται υπό ομαλές συνθήκες, για τα οποία οι γονείς αδιαφορούν, κακοποιημένα ή παραμελημένα με προβλήματα συμπεριφοράς, ψυχικές διαταραχές, μαθησιακές δυσκολίες κ.λ.π. Πολλές φορές τα παιδιά αυτά περιθάλπονται από ιδρύματα που είναι ειδικευμένα στο τομέα της παιδικής προστασίας και μεριμνούν για τη τοποθέτηση τους σε ανάδοχες οικογένειες σύμφωνα με το νόμο.

1. Ποιο το νομικό πλαίσιο του θεσμού της αναδοχής ανηλίκων;

Ο θεσμός της αναδοχής ανηλίκων ρυθμίζεται κυρίως από τις διατάξεις των άρθρων 1655-1665 του ΑΚ, του Π.Δ. 86/09 «Οργάνωση και λειτουργία του θεσμού της αναδοχής ανηλίκων», Π.Δ. 337/1993 και ν. Ν 2082/1992.

2. Τι είναι η αναδοχή ανηλίκου, οι ανάδοχοι γονείς ή ανάδοχη οικογένεια;

Σύμφωνα με το άρθρο 1655 Α.Κ. αναδοχή ανηλίκου είναι καταρχήν η ανάληψη της πραγματικής φροντίδας και όχι της επιμέλειας ανηλίκου. Έχει προσωρινό και συμπληρωματικό χαρακτήρα σε σχέση με τη γονική μέριμνα και την επιτροπεία. Ο ρόλος των αναδόχων γονέων είναι βοηθητικός των φυσικών γονέων ή του επιτρόπου.

Στο θεσμό της αναδοχής ανηλίκων, σύμφωνα με το νόμο, τρίτοι (οι ανάδοχοι γονείς ή ανάδοχη οικογένεια) έχουν την πραγματική φροντίδα του προσώπου του ανηλίκου, γιατί τους την ανέθεσαν, είτε οι φυσικοί γονείς ή ο επίτροπος, είτε το δικαστήριο.

3. Ποια τα είδη αναδοχής;

Από το σύνολο των διατάξεων περί αναδοχής προκύπτει ότι αρχικά ενοοούμε με τον όρο αυτό την ανάληψη της πραγματικής φροντίδας του ανηλίκου από τρίτους (υλικές πράξεις επιμέλειας για τρέχουσες και επείγουσες υποθέσεις του ανηλίκου), είτε μετά από συμφωνία μεταξύ αυτών και των γονέων ή του επιτρόπου (σύμβαση γραπτή ή προφορική), είτε μετά από δικαστική απόφαση. Με σύμβαση δεν μπορεί να ανατεθεί η επιμέλεια του ανηλίκου, η οποία ρυθμίζεται από διατάξεις δημόσιας τάξης. Πρόκειται για την περίπτωση της αναδοχής εν στενή εννοία.

Η αναδοχή εν ευρεία εννοία είναι η περίπτωση εκείνη που μπορεί να ανατεθεί με δικαστική απόφαση η ευρύτερη επιμέλεια του προσώπου συνολικά ή εν μέρει (όχι μόνο η πραγματική φροντίδα του ανηλίκου). Εδώ οι ανάδοχοι γονείς δεν είναι απλώς εκτελεστές των αποφάσεων των φυσικών γονέων ή θετών γονέων ή του επιτρόπου ενεργώντας ως άμεσοι, νόμιμοι αντιπρόσωπο αυτών, αλλά ενεργούν ως αντιπρόσωποι του ανηλίκου, τον οποίο εκπροσωπούν σε κάθε δικαιοπραξία ή δίκη που τον αφορά.

Το δικαστήριο αποφασίζει με κριτήριο το συμφέρον του ανηλίκου ποια αναδοχή από τις παραπάνω είναι η ενδεδειγμένη και μπορεί να φθάσει μέχρι την αφαίρεση όλης της επιμέλειας υπό ορισμένες προϋποθέσεις και ανάθεσή της σε τρίτους. (άρθρα 1532 παρ. 2 , 1533 παρ. 1 Α.Κ. 1607 παρ. 2).

Έτσι σύμφωνα με τις ανωτέρω διατάξεις διατάσσεται από το δικαστήριο ως έσχατο μέτρο η αναδοχή για προστασία του ανηλίκου μόνο όταν τα άλλα μέτρα έμειναν χωρίς αποτέλεσμα ή κρίνεται ότι δεν επαρκούν, είτε όταν υπάρχει κακή άσκηση γονικής μέριμνας και από τους δύο γονείς ή από τον μοναδικό που υπάρχει ή μόνο από αυτόν που ασκεί τη γονική μέριμνα, είτε σε περίπτωση που ο επίτροπος ανηλίκου κρίνεται ανεπαρκής στην εκτέλεση των καθηκόντων του προς τον ανήλικο. Το δικαστήριο σε κάθε περίπτωση δύναται να επιληφθεί και αυτεπαγγέλτως.

Επίσης το δικαστήριο και μετά τη σύσταση της αναδοχής μπορεί να προχωρήσει σε μεταγενέστερη ανάθεση της επιμέλειας σε τρίτους υπό ορισμένες προϋποθέσεις (άρθ. 1660-1661 ΑΚ.) που περιλαμβάνει ακόμη και τη διοίκηση της περιουσίας του ανηλίκου.

4. Ποιοι είναι κατάλληλοι για να γίνουν ανάδοχοι σύμφωνα με το νόμο;

Σύμφωνα με το άρθρο 9 του Ν 2082/1992 για τις Ανάδοχες οικογένειες "1. Σε περίπτωση που συντρέχει λόγος να ανατεθεί. με απόφαση του δικαστηρίου, η πραγματική φροντίδα ή και μέρος ή το σύνολο της επιμέλειας του προσώπου ενός ανηλίκου σε κατάλληλη οικογένεια, σύμφωνα με τους ορισμούς του Αστικού Κώδικα, και δεν βρίσκεται τέτοια οικογένεια στο περιβάλλον του ανηλίκου, πρόθυμη να αναλάβει αυτό το έργο, το δικαστήριο μπορεί να απευθύνεται για την υπόδειξη της οικογένειας, μέσω της αρμόδιας Κοινωνικής Υπηρεσίας, στο Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας. Το Υπουργείο αυτό ασκεί την εν λόγω αρμοδιότητά του μέσω των υπηρεσιών του ή των ιδρυμάτων ή άλλων κοινωνικών οργανώσεων που εποπτεύει, βάσει προγραμμάτων που καταρτίζει το ίδιο ή που τελούν υπό τον έλεγχο και την εποπτεία του και χωρίς να θίγονται τα οριζόμενα από τα άρθρα 1655 έως 1665 του Αστικού Κώδικα.

2. Στα προγράμματα ανάδοχων οικογενειών της προηγούμενης παραγράφου μπορούν να υπάγονται ανήλικοι, και όταν το ζητούν οι ίδιοι οι γονείς ή ο επίτροπός τους, σύμφωνα με τους ορισμούς του Αστικού Κώδικα.

Επίσης σύμφωνα με το άρθρο 1 ΠΔ 86/2009 για την Οργάνωση και λειτουργία του θεσμού της αναδοχής ανηλίκων :

1. Κατάλληλοι για να γίνουν ανάδοχοι, κατά την έννοια είναι οικογένειες αποτελούμενες από συζύγους με ή χωρίς παιδιά, ή, σε εξαιρετικές περιπτώσεις, μεμονωμένα άτομα (άγαμα ή διαζευγμένα ή χήρα) με ή χωρίς παιδιά, που μπορεί να είναι συγγενείς εξ αίματος ή εξ αγχιστείας, οποιουδήποτε βαθμού με τον ανήλικο (συγγενική αναδοχή). Μεταξύ περισσοτέρων υποψηφίων ανάδοχων γονέων η επιλογή γίνεται υποχρεωτικά κατά τη σειρά αναφοράς του προηγούμενου εδαφίου, λαμβανομένης υπόψη και της διάταξης του άρθρου 2 παρ. 1, εδάφιο πρώτο και δεύτερο. Η συγγενική αναδοχή πρέπει να προτιμάται.

5. Ποιές οι ειδικότερες προϋποθέσεις για τοποθέτηση ανηλίκου σε ανάδοχους γονείς;

"Η τοποθέτηση ανηλίκου σε ανάδοχους γονείς επιτρέπεται εφόσον πληρούνται σωρευτικά οι εξής προϋποθέσεις:

α) Οι ανάδοχοι γονείς πληρούν τα όρια ηλικίας και έχουν διαφορά ηλικίας από τον αναδεχόμενο, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα από την εκάστοτε ισχύουσα νομοθεσία περί υιοθεσίας.

β) Οι ανάδοχοι γονείς και οι συνοικούντες με αυτούς έχουν καλή ψυχική, διανοητική και σωματική υγεία, ιδίως μάλιστα δεν πάσχουν από χρόνια μεταδοτικά νοσήματα.

γ) Οι ανάδοχοι γονείς και οι συνοικούντες με αυτούς δεν έχουν καταδικασθεί τελεσίδικα ή δεν εκκρεμεί σε βάρος τους ποινική δίωξη για τα αδικήματα εκείνα που επισύρουν έκπτωση από τη γονική μέριμνα, σύμφωνα με το άρθρο 1537 του Αστικού Κώδικα, καθώς και για τα προβλεπόμενα από την εκάστοτε ισχύουσα νομοθεσία περί ναρκωτικών και περί εμπορίας ανθρώπων και οργάνων.

δ) Οι ανάδοχοι γονείς έχουν αποδεδειγμένα τη δυνατότητα να καλύψουν τα βασικά έξοδα διατροφής, μόρφωσης και ιατρικής περίθαλψης του ανάδοχου τέκνου, διαθέτοντας επαρκείς προς τούτο οικονομικούς πόρους και καταβάλλοντος προσωπική φροντίδα.

Οι προϋποθέσεις που αναφέρονται στις περιπτώσεις β, γ, και δ της παραγράφου αυτής πρέπει να συντρέχουν καθ` όλη τη διάρκεια της αναδοχής." (Άρθρο 1 παρ. 2 ΠΔ.86/2009)

Στην αναδοχή απαιτείται δικαιοπρακτική ικανότητα του αναδόχου, όπως στην υιοθεσία και την επιτροπεία. Ανίκανος για σύναψη αναδοχής είναι ο γονέας που τελεί σε πλήρη δικαστική συμπαράσταση ή σε μερική (με ανικανότητα σύναψης παρόμοιας σύμβασης) όπως και ο γονέας που τελεί σε επικουρική δικαστική συμπαράσταση πλήρη ή μερική (σχετική με την ικανότητα σύναψης αναδοχής), αν δεν υπάρχει σχετική συναίνεση του δικαστικού του συμπαραστάτη.

Για τη σύναψη αναδοχής από επίτροπο (φυσικό ή νομικό πρόσωπο) απαιτούνται αυστηρές προϋποθέσεις άρθ. 1607 ΑΚ. δηλ. άδεια δικαστηρίου (δικαστική απόφαση) μετά από γνωμοδότηση του εποπτικού συμβουλίου.

6. Ποιοί ανήλικοι μπορούν να τοποθετηθούν σε ανάδοχη οικογένεια;

Σε αναδοχή τίθεται το ανήλικο που τελεί σε γονική μέριμνα ή επιτροπεία. Είναι δυνατή και η αναδοχή θετού τέκνου.

" 1. Οι φυσικοί γονείς ή ο επίτροπος μπορούν, σύμφωνα με το άρθρο 1655 του Αστικού Κώδικα και τηρουμένων και των λοιπών σχετικών διατάξεων του Αστικού Κώδικα, να τοποθετήσουν το ανήλικο παιδί, με γνώμονα πάντα το συμφέρον του, σε ανάδοχη οικογένεια, κατά προτίμηση συγγενική, καταρτίζοντας μαζί της τη σχετική σύμβαση.

Εάν τα ως άνω αναφερόμενα πρόσωπα το κρίνουν σκόπιμο, μπορούν να ζητήσουν τη συνδρομή του αρμόδιου φορέα, σύμφωνα με το άρθρο 5 του ΠΔ 86/2009, για εξεύρεση της κατάλληλης οικογένειας.

2. Προκειμένου για τοποθέτηση ανηλίκου σε ανάδοχη οικογένεια, από νομικό πρόσωπο που έχει οριστεί επίτροπος του κατά το άρθρο 1600 του Αστικού Κώδικα συνάπτεται μεταξύ του επιτρόπου, όπως αυτός κατά περίπτωση εκπροσωπείται νόμιμα, και των ανάδοχων γονέων σύμβαση, σύμφωνα με την οποία ο ανάδοχος γονέας αναλαμβάνει την πραγματική φροντίδα του ανηλίκου, και όλες τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τον Αστικό Κώδικα και το παρόν προεδρικό διάταγμα. Στη σύμβαση, που καταρτίζεται εγγράφως, γίνεται μνεία ότι ο ανάδοχος γονέας έλαβε γνώση του περιεχομένου των διατάξεων του Αστικού Κώδικα και του παρόντος προεδρικού διατάγματος και ότι αποδέχεται ανεπιφύλακτα τους όρους και τις προϋποθέσεις αυτών και τις από αυτά απορρέουσες δεσμεύσεις του.

3. Για να τοποθετηθεί με δικαστική απόφαση ανήλικος σε ανάδοχη οικογένεια, πρέπει το συμφέρον του να επιβάλλει την ανάθεση της πραγματικής φροντίδας του σε τρίτους (ανάδοχους γονείς), ιδίως δε συγγενείς κατά το άρθρο 1 παρ. 1 του παρόντος είτε γιατί οι γονείς του αδυνατούν ή εμποδίζονται να ασκούν, κατά τρόπο ικανοποιητικό, εν όλω ή εν μέρει τη γονική μέριμνα, είτε γιατί ο επίτροπος του αδυνατεί ή εμποδίζεται να ανταποκριθεί στα καθήκοντα του που σχετίζονται με την εξασφάλιση της υγιούς σωματικής και πνευματικής ανάπτυξης του ανηλίκου. Η αναδοχή ανηλίκου προκρίνεται ιδίως σε περιπτώσεις εκθέτων, ορφανών ή εγκαταλελειμμένων και από τους δύο γονείς τους ή προκειμένου περί εκτός γάμου μη αναγνωρισμένων τέκνων, από τη μητέρα τους, κακοποιημένων ή παραμελημένων από τους γονείς τους ή άλλους συνοικούντες, καθώς και ανηλίκων που διαβιούν σε ιδρύματα."

7. Σε περίπτωση αναδοχής αλλάζουν οι σχέσεις του ανηλίκου με την φυσική του οικογένεια;

Κατά το άρθρο 1655 Α.Κ. παραμένουν αμετάβλητες, εφόσον δεν ορίζεται στο νόμο διαφορετικά οι έννομες σχέσεις μεταξύ του ανηλίκου και της φυσικής του οικογένειας ή του επιτρόπου και ιδίως οι αρμοδιότητες από τη γονική μέριμνα ή την επιτροπεία. Οι περιπτώσεις μεταβολής αναφέρθηκαν παραπάνω σε περίπτωση αναδοχής εν ευρεία εννοία (με δικαστική απόφαση).

8. Ποιες οι Υποχρεώσεις των ανάδοχων γονέων;

Οι ανάδοχοι γονείς οφείλουν:

α. να διευκολύνουν τις προσωπικές σχέσεις και την επικοινωνία των φυσικών γονέων ή του επιτρόπου με τον ανήλικο, εφόσον δεν παραβλάπτονται ουσιώδη συμφέροντά του. Σε περίπτωση διαφωνίας αποφασίζει το δικαστήριο. (‘Αρθρο 1656 Α.Κ.).

β. να παρέχουν ανελλιπώς στους φυσικούς γονείς ή στον επίτροπο, καθώς και στην αρμόδια κοινωνική υπηρεσία,πληροφορίες σχετικές με το πρόσωπο και τις συνθήκες διαβίωσης και ανάπτυξης του ανηλίκου. (‘Αρθρο 1657 Α.Κ).

γ. να μην ενεργούν εναντίον της βούλησης των φυσικών γονέων ή του επιτρόπου, αν αυτή εκφράσθηκε ρητά (‘Αρθρο 1658 Α.Κ).

Συντομογραφίες: Α.Κ. = Αστικός Κώδικας, Π.Δ.= Προεδρικό Διάταγμα

Γιώργος Γιαγκουδάκης, Δικηγόρος Καβάλας

Διαζύγια - Ποινικά - Ιντερνετ

Για περισσότερες πληροφορίες 

σχετικά με το δικηγορικό γραφείο μου

επισκεφθείτε το site μας

kavala-lawyer.blogspot.gr
http://www.giagkoudakis.dom.gr 

giagkoud@yahoo.com

                                                                                                                                                                     

                           

  

                                                                                                                                   
*Υ.Γ.:     Στείλε το σχόλιο σου, κάνε LIKE και  γράψου στη mailing list. Ευχαριστώ.