* Δημοσιεύτηκε 13 /12/2014 στην "Πρωϊνή" Εφημερίδα της Καβάλας
Μεγάλο έγκλημα η “συμμετοχή σε αυτοκτονία” (Μέρος Α’)
Η αυτοκτονία είναι χωρίς καμιά αμφιβολία ένα συγκλονιστικό κοινωνικό φαινόμενο που προξενεί θλίψη, αποτελεί παράδειγμα προς αποφυγή και δεν μπορεί να αφήσει κανέναν αδιάφορο. Λόγω της τεράστιας εξάπλωσης του διαδικτύου, της βαθιάς οικονομικής κρίσης και των περιστατικών κατάθλιψης, που βιώνουν καθημερινά αρκετοί συμπολίτες μας τα τελευταία χρόνια δυστυχώς ήρθαν στο φως της δημοσιότητας αρκετά περιστατικά αυτοκτονιών μέσω διαδικτυακής επικοινωνίας. Ορισμένα εξ αυτών έχουν αποτραπεί ομολογουμένως με την βοήθεια της Υπηρεσίας Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος της Ελληνικής Αστυνομίας. Σε ορισμένες περιπτώσεις σχηματίστηκαν δικογραφίες και διώχθηκαν τρίτα πρόσωπα κατηγορούμενα για το έγκλημα της συμμετοχής σε αυτοκτονία για το οποίο θα μιλήσουμε σήμερα.
Το έγκλημα αυτό προβλέπεται στο άρθρο 301 Π.Κ. και συμπεριλαμβάνεται στο 15ο Κεφάλαιο του Ποινικού Κώδικα με το τίτλο "Εγκλήματα κατά της ζωής”. Κατά το άρθρο αυτό που φέρει τον τίτλο "Συμμετοχή σε αυτοκτονία" προβλέπεται ότι:
" 'Οποιος με πρόθεση κατέπεισε άλλον να αυτοκτονήσει, αν τελέστηκε η αυτοκτονία ή έγινε απόπειρά της, καθώς και όποιος έδωσε βοήθεια κατ` αυτήν, τιμωρείται με Φυλάκιση." Προστατευόμενο έννομο αγαθό είναι η ανθρώπινη ζωή, που μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να αποτελεί αντικείμενο εκμετάλλευσης.
Να σημειώσουμε ότι η απόπειρα αυτοκτονίας είναι ατιμώρητη. Δεν είναι ποινικώς αξιόλογη αδικοπραγία, διότι έκρινε ο νομοθέτης ότι θα ήταν εντελώς άσκοπη και αδικαιολόγητη η τιμώρησή της.
Εκείνος που αυτοκτονεί ενασκεί την ελευθερία να διαθέτει κατά βούλησή του τη ζωή του αν και τούτο είναι απαγορευόμενη συμπεριφορά, συνεπεία της απολύτου αξίας και προστασίας της ανθρώπινης ζωής. Οι τρίτοι όμως οφείλουν να μην παρακινούν και βοηθούν σε αυτοκτονία. Η παράβαση αυτής της ειδικής υποχρέωσης συνιστά το ιδιώνυμο έγκλημα της " συμμετοχής σε αυτοκτονία" κατά το οποίο ο δράστης τιμωρείται αυτοτελώς ως αυτουργός και όχι ως συμμέτοχος στο έγκλημα άλλου. Είναι το έγκλημα αυτό πλημμέλημα, που τιμωρείται με ποινή φυλάκισης (10 μέρες- 5 χρόνια). Η αξιόποινη αυτή πράξη στρέφεται κατά του έννομου αγαθού της ζωής, του οποίου φορέας δεν είναι μόνο το άτομο, αλλά και η ίδια η Πολιτεία, η οποία έχει συμφέρον στη διατήρηση της ζωής των πολιτών, αφού ο άνθρωπος ως μέλος της οργανωμένης κοινωνίας αποκτά αξία εντός αυτής.
Αυτοκτονία υφίσταται όταν με αυτοκυβερνούμενη πράξη ή παράλειψη του αυτόχειρα προκαλείται ο θάνατός του. Το εν λόγω έγκλημα είναι υπαλλακτικά μικτό, δηλαδή μπορεί να τελεστεί με δύο τρόπους, είτε με την κατάπειση άλλου να αυτοκτονήσει, είτε με τη παροχή βοήθειας σε αυτοκτονία. α. Η κατάπειση άλλου σε αυτοκτονία συντελείται με την πρόκληση (με ένταση) από τον δράστη επιμόνως άσκησης πειθούς της απόφασης εκτέλεσης της αυτοκτονίας του άλλου. Μπορούμε να πούμε ότι αν επίμονα, σκόπιμα με ευθύ τρόπο δημιουργεί ο δράστης στον άλλον "πεισιθάνατον διάθεσιν" παρουσιάζοντας τον θάνατο ως αγαθό στα πλαίσια γλωσσικής επικοινωνίας που είχαν αυτόχειρας και δράστης τότε ο τελευταίος διαπράτει το εν λόγω έγκλημα. Η κατάπειση αντιστοιχεί στην έννοια της ηθικής αυτουργίας (άρθ.46 παρ.α Π.Κ).
Δεν υφίσταται κατάπειση αν ο αυτόχειρας ήταν ούτως ή άλλως αποφασισμένος να αυτοκτονήσει. Στην περίπτωση της μορφής αυτής δηλαδή της με "κατάπειση" αυτοκτονίας ο νόμος εισάγει εξωτερικό όρο του αξιοποίνου την τέλεση ή την απόπειρα αυτοκτονίας. Κατά την επικρατούσα άποψη εξωτερικός όρος αξιοποίνου αποτελεί η τέλεση ή η απόπειρα αυτοκτονίας και στη β΄μορφή τέλεσης της πράξης.
-Κατά τις παραδοχές της Νομολογίας και της ποινικής θεωρίας σχετικά με την ερμηνεία της διατάξεως του άρθρου 301 ΠΚ (συμμετοχή σε αυτοκτονία) "κατάπειση" σημαίνει την υποβολή της ιδέας της αυτοκτονίας κατά τρόπο πλήρη και ακλόνητο στο θύμα, κάτι που είναι νοητό μόνο στο πλαίσιο μιας γλωσσικής επικοινωνίας, κατά την οποία ο δράστης εξαίρει την ιδέα του θανάτου και επιβάλλει την άποψή του στο θύμα εκμεταλλευόμενος την ιδιαίτερη ψυχική του κατάσταση. Η απαίτηση του στοιχείου της άσκησης πειθούς διά μέσου γλωσσικής επικοινωνίας αποκλείει αφενός κάθε "ψυχική-ηθική" παρώθηση στην αυτοκτονία και αφετέρου την τέλεση της κατάπεισης με παράλειψη. Θέτει, δηλαδή, εκτός αξιοποίνου (ως "κατάπειση") την ψυχική συνέργεια και την παροχή κινήτρου, π.χ. σκαιή συμπεριφορά, έντονη επίπληξη, πρόκληση ερωτικής απογοήτευσης. Εξάλλου, η τέλεση της κατάπεισης με παράλειψη μόνον οριακό και εξαιρετικό φαινόμενο μπορεί να συνιστά.- (32/2005 ΔΙΑΤ ΕΙΣ ΕΦ ΘΕΣΣΑΛ) - Μη χάσετε τη συνέχεια με το β΄μέρος του άρθρου την ερχόμενη Δευτέρα. Καλό Σαββατοκύριακο.
(συνεχίζεται με το β΄μέρος)
* Δημοσιεύτηκε 15 /12/2014 στην "Πρωϊνή" Εφημερίδα της Καβάλας
Μεγάλο έγκλημα η “συμμετοχή σε αυτοκτονία” (Μέρος Β’)
Συνεχίζω το άρθρο για το έγκλημα της συμμετοχής σε αυτοκτονία (άρθρο 301 Ποινικού Κώδικα). Είναι πλημμέλημα και τιμωρείται με φυλάκιση (ποινή από 10 μέρες έως 5 έτη). Το έγκλημα αυτό προβλέπεται στο άρθρο 301 Π.Κ. και συμπεριλαμβάνεται στο 15ο Κεφάλαιο του Ποινικού Κώδικα με το τίτλο "Εγκλήματα κατά της ζωής”. Κατά το άρθρο αυτό που φέρει τον τίτλο "Συμμετοχή σε αυτοκτονία" προβλέπεται ότι:
" 'Οποιος με πρόθεση κατέπεισε άλλον να αυτοκτονήσει, αν τελέστηκε η αυτοκτονία ή έγινε απόπειρά της, καθώς και όποιος έδωσε βοήθεια κατ` αυτήν, τιμωρείται με Φυλάκιση."
Για τον πρώτο τρόπο τέλεσης του εν λόγω εγκλήματος (κατάπειση άλλου σε αυτοκτονία ή απόπειρα της) μιλήσαμε στο ά μέρος του άρθρου αυτού. β. Σχετικά με τον δεύτερο τρόπο τέλεσης του εν λόγω εγκλήματος, δηλαδή την παροχή βοήθειας κατά την τέλεση της πράξης, να πούμε ότι αυτή νοείται με την έννοια της άμεσης συνέργειας (άρθ. 46 Π.Κ.) δηλ. άμεσης συνδρομής κατά τη διάρκεια και στην εκτέλεση της πράξης και απλής συνέργειας (άρθ. 47 Π.Κ.) δηλ. παροχής οποιασδήποτε συνδρομής -εδώ όμως -μόνο κατά την τέλεση της πράξης, όχι και προ αυτής. Παθητικό υποκείμενο του εν λόγω εγκλήματος είναι κάθε φυσικό πρόσωπο εφόσον έχει την ικανότητα προς καταλογισμό. Το άρθρο 301 Π.Κ. προϋποθέτει καταλογιστό αυτόχειρα παρά το γεγονός ότι η απόφαση να θέσει τέρμα στη ζωή του δεν είναι ανεπηρέαστη από έντονες ψυχικές πιέσεις, ώστε να λαμβάνεται με ψυχρή περίσκεψη.
Για να εφαρμοσθεί η διάταξη του άρθ. 301 Π.Κ. θα πρέπει ο αυτόχειρας να προβαίνει με συνείδηση και υπεύθυνα στην απονενοημένη πράξη. Διαφορετικά αν η πράξη αυτή είναι απόρροια των εγκληματικών σκοπών του "συμμετόχου", ο τελευταίος θα πρέπει να τιμωρηθεί για ανθρωποκτονία από πρόθεση με έμμεση αυτουργία. Έμμεση αυτουργία συνίσταται στη πραγμάτωση της αντικειμενικής υπόστασης του εγκλήματος όχι ιδιόχειρα, αλλά ύπουλα με τη χρησιμοποίηση ως οργάνου άλλου ανθρώπου, που δεν διαπράττει άδικη πράξη. Επιγραμματικά να αναφέρω ότι περίπτωση έμμεσης αυτουργίας ειδικά στην αυτοκτονία συντρέχει όταν: α) ο δράστης με σκοπό να σκοτώσει τον αυτόχειρα, εκμεταλλεύεται την πλάνη του τελευταίου σχετικά με την σημασία της πράξης του και τον καταπείθει ή τον βοηθεί να αυτοκτονήσει, β) ο αυτόχειρας είναι ακαταλόγιστο πρόσωπο (άρθ. 34, 33 Π.Κ.) ή νεαρό άτομο κάτω των 13 ετών γ) κατά μία ορθή γνώμη ο δράστης με χρήση βίας ή απειλή εξαναγκάζει τον αυτόχειρα να αυτοκτονήσει, εφόσον φέρνει τον τελευταίο σε κατάσταση εξουθένωσης και αδιεξόδου, ώστε η λύση του θανάτου να φαίνεται για αυτόν η μόνη ως "λογική" διέξοδος.
Εάν αυτός που παραλείπει να αποτρέψει την αυτοκτονία άλλου έχει ποινική ευθύνη η απάντηση είναι ναι εάν είχε ιδιαίτερη νομική υποχρέωση με την έννοια του άρθρου 15 Π.Κ. (από νόμο, σύμβαση ή προγενέστερη επικίνδυνη ενέργεια) για να αποτρέψει την αυτοκτονία. Τότε τελεί το έγκλημα της συμμετοχής σε αυτοκτονία δια παραλείψεως. Εάν δεν υπάρχει τέτοια υποχρέωση θα πρέπει να εξετασθεί, αν τελείται το έγκλημα της παράλειψης λυτρώσεως από κινδύνου ζωής του άρθ. 307. Π.Κ. Σε περίπτωση της συλλογικής ή δυαδικής αυτοκτονίας το ζήτημα της ποινικής ευθύνης είναι σύνθετο και εξαρτάται σε κάθε περίπτωση από τις περιστάσεις.
Για την πλήρωση της υποκειμενικής υπόστασης του εγκλήματος απαιτείται δόλος, που να καλύπτει την κατάπειση ή την παροχή βοήθειας και την τέλεση της αυτοκτονίας. Ο δράστης πρέπει να έχει γνώση του ότι καταπείθει ή βοηθάει άλλον σε αυτοκτονία και να επιδιώκει ή να αποδέχεται την ενέργειά του αυτή και το αποτέλεσμά της, δηλ. την αυτοκτονία.
"Για τη στοιχειοθέτηση της υποκειμενικής υπόστασης κρίνεται απαραίτητη η ύπαρξη πρόθεσης, δηλαδή ο δράστης πρέπει να αποδέχεται (να επιδιώκει ή να θέλει) τουλάχιστον το θάνατο του θύματος μέσω της αυτοκτονίας του. Η επέλευση του θανάτου του άλλου, δηλαδή η αυτοκτονία ή η απόπειρά της αποτελεί, εξωτερικό όρο του αξιοποίνου. Τούτο αναφέρεται ρητά για την περίπτωση του καταπείσαντος αλλά κατά την κρατούσα γνώμη, υπονοείται από τα συμφραζόμενα και για την περίπτωση του παράσχοντος βοήθεια. Εάν ελλείπει ο εξωτερικός αυτός όρος του αξιοποίνου, δεν ανακύπτει ζήτημα εφαρμογής του οικείου άρθρου. Χρόνος τέλεσης της πράξης είναι ο χρόνος της κατάπεισης ή της παροχής βοήθειας και όχι ο χρόνος της αυτοκτονίας ή της απόπειρας αυτής. Τόπος τέλεσης της πράξης, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 16 ΠΚ, θεωρείται τόσο ο τόπος όπου ο υπαίτιος διέπραξε την αξιόποινη ενέργεια ή παράλειψη (δηλαδή όπου κατέπεισε τον αυτόχειρα ή προσέφερε σε αυτόν την απαιτούμενη αρωγή) όσο και ο τόπος που έλαβε ώρα η αυτοκτονία ή απόπειρα αυτής." (361/2008 ΔΣΤΡ ΑΘ) -
Νιώθω έντονη την υποχρέωση να τονίσω ότι πέραν της τιμωρίας του δράστη, το έγκλημα αυτό καθαυτό είναι μεγάλο έγκλημα κατά της ανθρώπινης ζωής υπό την έννοια ότι παρουσιάζει ιδιαίτερη και έντονη κοινωνική απαξία και είναι καταδικαστέα από την κοινωνία μας. Κλείνοντας με το θέμα αυτό να επισημάνω ότι εν καιρώ κρίσης όλοι - κοινωνία και αρμόδιοι φορείς - θα πρέπει να ευαισθητοποιηθούμε ιδιαίτερα για τον συνάνθρωπό μας που βρίσκεται σε δυσχερή θέση και να τείνουμε χείρα βοηθείας, αν αντιληφθούμε με οποιοδήποτε τρόπο ότι βρίσκεται σε αδιέξοδο που τον οδηγεί σε αυτοχειρία.-
Γιώργος Π. Γιαγκουδάκης, Δικηγόρος Καβάλας
Διαζύγια - Ποινικά - Αστικά
Για περισσότερες πληροφορίες
σχετικά με το δικηγορικό γραφείο μου
επισκεφθείτε το site μας
http://www.giagkoudakis.dom.gr
