* Δημοσιεύτηκε 7 /12/2013 στην "Πρωϊνή" Εφημερίδα της Καβάλας
Οι προϋποθέσεις
προσβολής πατρότητας αναφέρονται στο
άρθρο 1467 Αστικού Κώδικα σύμφωνα με το
οποίο: " Η ιδιότητα του τέκνου, ως
προς το οποίο συντρέχει ένα από τα
τεκμήρια των άρθρων 1465 και 1466, ως τέκνου
γεννημένου σε γάμο, μπορεί να
προσβληθεί δικαστικώς, αν αποδειχθεί
ότι η μητέρα δεν συνέλαβε πράγματι
από το σύζυγό της ή ότι κατά το κρίσιμο
διάστημα της σύλληψης ήταν φανερά
αδύνατο να συλλάβει από αυτόν, ιδίως
εξαιτίας ανικανότητας ή αποδημίας του
ή επειδή δεν είχαν σχέσεις."
Ο νόμος παρέχει
τη δυνατότητα προσβολής πατρότητας και
ανατροπής των τεκμηρίων αυτών που
δημιουργούν νομική σχέση εξ αίματος
συγγένειας, διότι δεν βασίζονται και
δεν αποδίδουν πάντα τη βιολογική αλήθεια
περί της πατρότητας του τέκνου, αλλά
θεσπίστηκαν προς αποφυγή δικαστικών
αγώνων και προστασίας των ανηλίκων
τέκνων.
Μπορεί το τέκνο
να μη κατάγεται από το σύζυγο της μητέρας,
είτε επειδή το τέκνο δεν συνελήφθη από
αυτόν, είτε επειδή ήταν στη πράξη ή
φυσιολογικά αδύνατο να συλλάβει από
αυτόν.
Α. Ως προϋποθέσεις
προσβολής πατρότητας τέκνου και ανατροπής
των παραπάνω τεκμηρίων (μαχητών) καταγωγής
από το γάμο είναι οι εξής:
1) το τέκνο να
γεννηθεί ζωντανό. Απαραίτητη προϋπόθεση
άσκησης αγωγής προσβολής πατρότητας
είναι να μη γεννηθεί νεκρό το τέκνο,
όπως και να μην ασκηθεί η αγωγή αυτή
πριν από τη γέννηση του τέκνου. Η προσβολή
της πατρότητας αποκλείεται μετά το
θάνατο του τέκνου, εκτός και αν είχε
ήδη ασκηθεί η σχετική αγωγή.
2) το τέκνο να
τεκμαίρεται ότι κατάγεται από γάμο με
ένα από τα παραπάνω τεκμήρια των άρθρων
1465 και 1466 ΑΚ. Τεκμήριο καταγωγής από
γάμο, σύμφωνα με το άρθρο 1465 ΑΚ, υπάρχει
όταν " Το τέκνο που γεννήθηκε κατά
τη διάρκεια του γάμου της μητέρας του
ή μέσα σε τριακόσιες ημέρες από τη λύση
ή την ακύρωσή του τεκμαίρεται ότι έχει
πατέρα τον σύζυγο της μητέρας (Τέκνο
γεννημένο σε γάμο). Τέκνο γεννημένο σε
γάμο θεωρείται και το τέκνο που γεννήθηκε
ύστερα από μεταθανάτια τεχνητή
γονιμοποίηση, εφόσον υπάρχει η απαιτούμενη
κατά το άρθρο 1457 δικαστική άδεια. "
Σχετικά με
την απόδειξη της πατρότητας στις
περιπτώσεις αυτές: "Αν το τέκνο
γεννήθηκε μετά την τριακοσιοστή ημέρα
από τη λύση ή την ακύρωση του γάμου, η
απόδειξη της πατρότητας του συζύγου
βαρύνει εκείνον που την επικαλείται.
Το ίδιο ισχύει και όταν η τεχνητή
γονιμοποίηση έγινε μετά το θάνατο του
συζύγου, παρά την έλλειψη δικαστικής
άδειας."
Επίσης,
τεκμήριο καταγωγής από γάμο τέκνου
υπάρχει στη διάταξη 1466 Α.Κ. που ορίζει:
" Αν μέσα στις
τριακόσιες ημέρες από τη λύση ή την
ακύρωση του γάμου γεννήθηκε τέκνο από
γυναίκα που τέλεσε νέο γάμο, τεκμαίρεται
ότι αυτό έχει πατέρα το δεύτερο
σύζυγο, εκτός αν γίνει δεκτή αγωγή για
προσβολή της πατρότητάς του, οπότε
τεκμαίρεται ότι είναι τέκνο του
πρώτου συζύγου."
Στη περίπτωση
σύγκρουσης αυτών των δύο τεκμηρίων
απαιτείται επιτυχής προσβολή της
πατρότητας και ως προς τους δύο συζύγους
της μητέρας και σχετική αμετάκλητη
δικαστική απόφαση για να επακολουθήσει
δικαστική αναγνώριση από τον πραγματικό
του πατέρα - μη σύζυγο της μητέρας.
Συνεπώς σε περίπτωση που δεν συντρέχει
ένα από τα παραπάψω τεκμήρια δεν μπορεί
να ασκηθεί αγωγή προσβολής πατρότητας.
Κατά το άρθρο
1468 Α.Κ. " Κρίσιμο διάστημα της σύλληψης
θεωρείται το χρονικό διάστημα που
περιλαμβάνεται ανάμεσα στην τριακοστή
και την εκατοστή ογδοηκοστή ημέρα
πριν από τον τοκετό." Η διάταξη αυτή
έχει ερμηνευτικό χαρακτήρα και είναι
δυνατή η ανταπόδειξη (άρθ. 1465 παρ. 2
Α.Κ.). Κρίσιμο διάστημα της σύλληψης κατ
΄άρθ. 1468 ΑΚ. είναι το χρονικό διάστημα
ανάμεσα στη τριακοστή και στην εκατοστή
ογδοηκοστή μέρα πριν από τον τοκετό. Η
προθεσμία πηγαίνει προς τα πίσω και δεν
υπολογίζεται η μέρα του τοκετού. Το
διάστημα αυτό περιλαμβάνει 121 μέρες.
Δεν συνυπολογίζονται η 180η και η 300ή
μέρα. Δεν υπάρχει παρέκταση προθεσμιών
λόγω εξαιρέσιμης τελευταίας μέρας.
3) Εκείνος που
προσβάλει τη πατρότητα και ζητά την
ανατροπή του τεκμηρίου πατρότητας του
τέκνου απαιτείται να αποδείξει ΕΙΤΕ
ότι "η μητέρα δεν συνέλαβε πράγματι
από το σύζυγό της", ΕΙΤΕ ότι " κατά
το κρίσιμο διάστημα της σύλληψης ήταν
φανερά αδύνατο να συλλάβει (αυτή) από
αυτόν, ιδίως εξαιτίας ανικανότητας ή
αποδημίας του ή επειδή δεν είχαν σχέσεις."
Είναι επιτρεπτή
είτε σωρευτικά, είτε επικουρικά στη
σχετική αγωγή η στήριξη της ιστορικής
της βάσης στις δύο βάσεις του τεκμηρίου
και η απόδειξη των περιστατικών αυτού
περί αμφισβήτησης της πραγματικής
σύλληψης από το σύζυγο (μη γονιμοποίηση
του ωαρίου της μητέρας από αυτόν -
απαιτούνται ιατρικές εξετάσεις για
απόδειξη της βιολογικής καταγωγής) ή
και τη φανερή αδυναμία σύλληψης από το
σύζυγο μέσα στο κρίσιμο διάστημα της
σύλληψης (απόδειξη με έγγραφα, μάρτυρες
ή και με πραγματογνωμοσύνη). Οι περιπτώσεις
που αναφέρονται ενδεικτικά για φανερή
αδυναμία σύλληψης είναι η ανικανότητα
του συζύγου (σεξουαλικής επαφής ή
τεκνοποίησης), η αποδημία του άνδρα ή
της γυναίκας και η έλλειψη σχέσεων
μεταξύ της μητέρας και του συζύγου κατά
το κρίσιμο διάστημα της σύλληψης.
Δεν χρειάζεται
να αναφέρεται άλλο πρόσωπο ότι είναι
πιθανόν πατέρας του τέκνου. Είναι αρκετό
να αναφέρεται ότι ο σύζυγος δεν είναι
ο πραγματικός πατέρας του τέκνου για
τους λόγους του άρθρου 1467 Αστικού Κώδικα.
Η απόδειξη εξωσυζυγικών σχέσεων της
μητέρας δεν αποτελεί απόδειξη ότι ο
σύζυγος δεν είναι ο πατέρας του τέκνου.
Το βάρος πλήρους απόδειξης της αγωγής
έχει ο ενάγων.
Η αγωγή
προσβολής πατρότητας τέκνου προσβάλλει
το τεκμήριο γνησιότητας που θεσπίζει
το τεκμήριο άρθ. 1465 Α.Κ.. Αντικείμενο της
δίκης είναι η νομική συγγένεια που
δημιουργείται από το εν λόγω τεκμήριο
για το οποίο ζητείται η ανατροπή του με
κύρια ή παρεμπίπτουσα αγωγή και μόνον.
Αντικείμενο απόδειξης είναι η βιολογική
καταγωγή του τέκνου από το σύζυγο της
μητέρας. Η αγωγή προσβολής πατρότητας
τέκνου είναι διαπλαστική και διαμορφώνει
νέα νομική συγγένεια. μεταξύ των διαδίκων
με αναδρομικό αποτέλεσμα.
Δικονομικά
στη διαδικασία προσβολής της πατρότητας
εφαρμόζονται οι σχετικές περί διαφορών
αναφερομένων στις σχέσεις γονέων και
τέκνων διατάξεις των άρθ. 614-622 Κ.Πολ.Δ.
Σύμφωνα με τη
διάταξη του άρθρου 615 Κ.Πολ.Δ. :
" 1. Αν, στις
διαφορές της πρώτης παραγράφου του
προηγούμενου άρθρου ένας διάδικος,
χωρίς να έχει ειδικούς λόγους υγείας,
αρνείται να υποβληθεί στις πρόσφορες
ιατρικές εξετάσεις με γενικά αναγνωρισμένες
επιστημονικές μεθόδους, που του
επιβλήθηκαν από το δικαστήριο ως αναγκαίο
αποδεικτικό μέσο για τη διαπίστωση της
πατρότητας η της μητρότητας, οι ισχυρισμοί
του αντιδίκου του λογίζεται ότι έχουν
αποδειχθεί.
2. Αν το δικαστήριο
διατάζει την υποβολή στις εξετάσεις
της προηγουμένης παραγράφου και τρίτων
που δεν είναι διάδικοι, μπορεί με την
ίδια απόφασή του να απειλεί την επιβολή
σ` αυτούς, για την περίπτωση που θα
παρεμπόδιζαν αδικαιολόγητα τη διενέργεια
των εξετάσεων με την απουσία τους κατά
την ημέρα και ώρα που ορίστηκαν για το
σκοπό αυτό ή με την άρνησή τους να
υποβληθούν σ` αυτές, χρηματική ποινή
είκοσι εννέα (29,00) ευρώ έως διακοσίων
ενενήντα (290) ευρώ.
3. Κατά τη
διενέργεια των εξετάσεων των δύο
προηγούμενων παραγράφων, πρέπει να
λαμβάνονται όλα τα μέτρα ώστε να
εξασφαλίζονται πλήρως η υγεία και η
αξιοπρέπεια του εξεταζομένου. Ο διάδικος
ή ο τρίτος, του οποίου διατάσσεται η
εξέταση, πρέπει να κληθεί δέκα ημέρες
πριν από τη διενέργειά της για να
παραστεί σ` αυτήν."
Από τη διάταξη
αυτή φαίνεται πόσο μεγάλη σημασία έδωσε
ο νομοθέτης στην προσβολή της πατρότητας
και στην απόδειξη της πατρότητας με τις
πρόσφορες ιατρικές εξετάσεις, αφού
μόνο σε περίπτωση ειδικών λόγων υγείας
ή αν η εξέταση θίγει την αξιοπρέπεια
του εξεταζόμενου μπορεί ο τελευταίος
να αρνηθεί δικαιολογημένα την εξέτασή
του. Η δικαιολογημένη άρνηση εξέτασης
εκτιμάται ελεύθερα από το δικαστήριο
και έχει ως συνέπεια τη μη εφαρμογή του
άρθ. 615 Κ.Πολ.Δ. Αν κριθεί αδικαιολόγητη
η άρνηση εξέτασης διαδίκου να υποβληθεί
στις εξετάσεις που του επιβλήθηκαν από
το δικαστήριο ως αναγκαίο αποδεικτικό
μέσο, τότε τεκμαίρεται μαχητά ότι έχει
αποδειχθεί ο ισχυρισμός περί πατρότητας
του αντιδίκου. Αυτή η έμμεση μορφή
εξαναγκασμού δεν καθιστά αντισυνταγματική
τη σχετική διάταξη άρθ. 615 Κ.Πολ..Δ. λόγω
της μεγαλύτερης σπουδαιότητας που
προκύπτει μετά από σχετική στάθμιση
του δικαιώματος του παιδιού να ξεκαθαριστεί
η ιδιότητα του τέκνου γεννημένου σε
γάμο με το δικαίωμα του διαδίκου να μην
υποβληθεί στις εξετάσεις.
Πέραν των
μαρτυρικών καταθέσεων και άλλων κρίσιμων
αποδεικτικών στοιχείων (εγγράφων κλπ.),
χρήσιμη είναι και η ιατρική πραγματογνωμοσύνη,
με την εξέταση του αίματος του τέκνου
και των διαδίκων που φέρονται ως γονείς
του, η οποία αποτελεί, κατ` άρθρον 615
ΚΠολΔ, αποδεικτικό μέσο, που έχει το
χαρακτήρα ιδιόμορφης πραγματογνωμοσύνης
επί της οποίας ισχύει, κατ` άρθρον 387
ΚΠολΔ, ελεύθερη εκτίμηση. Το καθιερούμενο
με τη διάταξη αυτή τεκμήριο σε περίπτωση
αρνήσεως διαδίκου να υποβληθεί σε
ιατρικές εξετάσεις για διαπίστωση της
πατρότητας δεν είναι αμάχητο. Έχει την
έννοια ότι θεωρούνται αποδεδειγμένοι
οι ισχυρισμοί του ενάγοντος για την
ύπαρξη στο αίμα του εναγομένου στοιχείων
που καθιστούν κατά την επιστήμη πιθανή
ή σφόδρα πιθανή την πατρότητα του. Δεν
δημιουργείται, όμως, αμάχητο τεκμήριο
για την ίδια την πατρότητα (ΟλΑΠ 32/1990).
Συντομογραφίες:
Α.Κ. = Αστικός Κώδικας Κ.Πολ.Δ. = Κώδικας
Πολιτικής Δικονομίας
Γιώργος Γιαγκουδάκης, Δικηγόρος Καβάλας
Διαζύγια - Ποινικά - Ιντερνετ
Για περισσότερες πληροφορίες
σχετικά με το δικηγορικό γραφείο μου
επισκεφθείτε το site μας
