Δίνουν συνεπιμέλεια στον πατέρα τα ελληνικά δικαστήρια? Τι πρέπει να γίνει?

Από επισκόπηση της μέχρι τώρα νομολογίας προκύπτει το συμπέρασμα ότι τα ελληνικά δικαστήρια είναι προσανατολισμένα να δίνουν την αποκλειστική επιμέλεια στην συντριπτική τους πλειοψηφία στην μητέρα (εν αντιδικία σε διάσταση ή διαζύγιο). 

Εξαίρεση στο κανόνα και μετρημένες στα δάχτυλα του ενός χεριού είναι οι αποφάσεις που επιτρέπουν την λειτουργική ή χρονική κατανομή της επιμέλειας (συνεπιμέλεια) και μάλιστα εν συνδρομή ειδικών περιπτώσεων με την επίκληση του συμφέροντος των τέκνων (αόριστη νομική έννοια). 

Σημειωτέον ότι η συνεπιμέλεια ως δυνατότητα που μπορεί να διατάξει ο δικαστής σε περίπτωση αντιδικίας (διάσταση ή διαζύγιο) προβλέπεται ρητά στο νόμο (άρθρα 1513, 1514 Αστικού Κώδικα - βλ. στο τέλος).


Η δικαστική απόφαση 39/2015 Μονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών είναι αρνητική σε σχετικό αίτημα και απέρριψε την χρονική κατανομή επιμέλειας:

"....II. Από το συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 1510 § 1 και 1518 § 1 ΑΚ προκύπτει ότι οι γονείς ασκούν από κοινού τη γονική μέριμνα του ανήλικου τέκνου τους, η οποία, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει την επιμέλεια του προσώπου του, αυτή δε η τελευταία περιλαμβάνει ιδίως την ανατροφή, την επίβλεψη, τη μόρφωση και την εκπαίδευση του, καθώς και τον προσδιορισμό του τόπου διαμονής του. 

Εξάλλου, από το συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 1513§1 και 1514 ΑΚ προκύπτει ότι, σε περίπτωση διακοπής της συμβίωσης, το δικαστήριο μπορεί, μεταξύ άλλων, να αναθέσει την άσκηση της γονικής μέριμνας στους δύο γονείς απο κοινού, αν αυτοί συμφωνούν ορίζοντας συγχρόνως τον τόπο διαμονής του τέκνου. Συνεπώς, σε περίπτωση διαζυγίου (ή διακοπής της συμβίωσης), για την ανάθεση της άσκησης της γονικής μέριμνας από κοινού και στους δύο γονείς απαιτείται, εκτός από τη λήψη υπόψη εκ μέρους του δικαστηρίου του συμφέροντος του τέκνου καθώς και των κριτηρίων των άρθρων 1511 §2 και 1513§2 ΑΚ, και η προηγούμενη συμφωνία των γονέων ως προς την ίδια την ανάθεση αλλά και ως προς τον τόπο διαμονής του τέκνου (βλ. και Παπαδόπουλο, Αγωγές Οικογενειακού Δικαίου, τ. Β'. σ. 269). 

Περαιτέρω, το Δικαστήριο σε περίπτωση διακοπής της συμβίωσης των διαδίκων συζύγων έχει τη δυνατότητα σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 1513 παρ. 1 εδ. 2,1514 ΑΚ να κατανείμει μεταξύ αυτών την άσκηση της γονικής μέριμνας του ανηλίκου τέκνου τους όπως και την άσκηση της επιμέλειας του προσώπου του (Βλ. σχετ. ΑΠ 1079/1986 ΕλλΔνη 28,842, ΑΠ 22/1989 ΕΕΝ 56,127, Γεωργιάδη-Σταθόπουλου, Αστικός Κώδικας τόμ. VIII, 2η έκδοση, υπ' άρθρα 1513-1514, αρ. 77 επ.). Η εν λόγω κατανομή μπορεί να είναι λειτουργική, δηλ. ανάθεση ορισμένων λειτουργών στον ένα γονέα και των υπολοίπων στον άλλο ή χρονική δηλαδή εναλλασσόμενη άσκηση της γονικής μέριμνας και της επιμέλειας (βλ. σχετ. ΑΠ 861/1985 ΕΕΝ 93,302) ....
....


Το αίτημα του εναγομένου-ενάγοντος για χρονική κατανομή της άσκησης της γονικής μέριμνας, στην οποία συμπεριλαμβάνεται και η επιμέλεια, σε κάθε ένα από τους διαδίκους ανά εβδομάδα προσκρούει αναμφίβολα στο συμφέρον των ανηλίκων τέκνων, με γνώμονα του οποίου και μόνο κρίνει το Δικαστήριο, εφόσον μια τέτοια λύση, πέραν του ότι θα υποβάλει τα τέκνα σε μια διαρκή μετακίνηση από τη μία οικία στην άλλη, θα είχε ενδεχομένως κάποιο νόημα, αν υπήρχε σύμπνοια και ταύτιση απόψεων μεταξύ των διαδίκων ως προς τον τρόπο ανατροφής και διαπαιδαγώγησης των τέκνων τους." (ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΣ 39/2015 ΜΟΝΟΜΕΛΕΣ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Με βάσει την απόφαση αυτή η αποκλειστική επιμέλεια δόθηκε στη μητέρα.)

Τι ισχυει για τα κινητά πράγματα σε περίπτωση διάστασης?

Η απάντηση για την κατανομή των κινητών όταν υπάρχει διάσταση ευρίσκεται στα παρακάτω άρθρα 1394 και 1395 Αστικού Κώδικα:

           `Αρθρο 1394        Κατανομή των κινητών

      " Σε περίπτωση  διακοπής  της  συμβίωσης,  ο  καθένας  από  τους  συζύγους  δικαιούται να παραλάβει τα κινητά που του ανήκουν, ακόμη και αν τα χρησιμοποιούσαν  και  οι  δύο  ή  και  μόνος  ο  άλλος  σύζυγος. Υποχρεούται όμως να παραχωρήσει στον άλλο σύζυγο τη χρήση των οικιακών αντικειμένων  που  του  είναι  απολύτως  απαραίτητα για τη χωριστή του εγκατάσταση, αν το επιβάλλουν οι περιστάσεις για λόγους επιείκειας. "


                            `Αρθρο 1395

"Οι σύζυγοι κατανέμουν, σε περίπτωση διακοπής της συμβίωσης, τη χρήση των κινητών που ανήκουν και στους δύο, σύμφωνα με τις προσωπικές τους ανάγκες.  Αν διαφωνούν, η κατανομή γίνεται από το δικαστήριο  που μπορεί να επιδικάσει εύλογη αποζημίωση για τη χρήση που παραχωρεί."

Στη κρίση του δικαστή η παραχώρηση της οικογενειακής στέγης κατά τη διάσταση των συζύγων.

Η δικαστική ρύθμιση της χρήσης της οικογενειακής στέγης 

συνήθως γίνεται με αίτηση ασφαλιστικών μέτρων υπέρ του ενός συζύγου

Καταλυτικό ρόλο παίζει το αληθινό συμφέρον των ανηλίκων παιδιών.

Σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 1393 εδ. α΄ του Α.Κ., σε περίπτωση διακοπής της εγγάμου συμβιώσεως, το Δικαστήριο μπορεί, εφόσον το επιβάλλουν λόγοι επιεικείας, εν όψει των ειδικών συνθηκών του καθενός από τους συζύγους και του συμφέροντος των τέκνων, να παραχωρήσει στον ένα σύζυγο την αποκλειστική χρήση ολοκλήρου ή τμήματος του ακινήτου, που χρησιμεύει για κυρία διαμονή των ιδίων (οικογενειακή στέγη), ανεξάρτητα από το ποιος απ’ αυτούς είναι κύριος ή έχει απέναντι στον κύριο το δικαίωμα χρήσεώς του.

Η εν λόγω παραχώρηση γίνεται με βάση τις ειδικές συνθήκες του καθενός συζύγου, το συμφέρον των τέκνων και τις αρχές της επιεικείας, οι οποίες είναι δυνατόν να επιβάλλουν, κατά περίπτωση, η παραχώρηση αυτή να γίνεται και προς το σύζυγο που δεν έχει εμπράγματο ή ενοχικό δικαίωμα στο ακίνητο. 

Εξ άλλου, η προαναφερομένη ρύθμιση είναι από τη φύση της προσωρινή, γιατί συνδέεται με την ύπαρξη γάμου και την υποχρέωση των συζύγων σε παροχή χρήσεως οικογενειακής στέγης, υπό την έννοια της στεγάσεως.