Πότε και με ποιες προϋποθέσεις ο/η σύζυγος μπορεί να ζητήσει συμμετοχή στα αποκτήματα του γάμου? (Μέρος Α΄)

* Δημοσιεύτηκε  12/10/2013  στην "Πρωϊνή" Εφημερίδα της Καβάλας       

  Σε περίπτωση διαζυγίου κατ΄ αντιδικία και αφού εκδοθεί απόφαση διαζυγίου υπάρχει η περίπτωση εκείνη που ο ένας σύζυγος διεκδικεί δικαστικώς με σχετική αγωγή μερίδιο από την αύξηση της περιουσίας του άλλου συζύγου κατά τη διάρκεια του γάμου εξαιτίας της δικής του συμβολής.

Εδώ ανακύπτει έντονο το ερώτημα πότε και υπό ποιες προϋποθέσεις μπορεί να ασκηθεί μια τέτοια αγωγή και τι ορίζει σχετικά ο νόμος; Αναφέρω σχετικά με το θέμα αυτό όσο γίνεται πιο συνοπτικά τα παρακάτω:

Ο γάμος δεν μεταβάλλει την περιουσιακή αυτοτέλεια των συζύγων, δηλαδή τις περιουσιακές σχέσεις τους, με την επιφύλαξη της επιλογής κοινοκτημοσύνης από τους συζύγους (σύστημα κοινωνίας κατ΄ ίσα μέρη σε περιουσιακά τους στοιχεία, χωρίς δικαίωμα διάθεσης από το καθένα τους του ιδανικού τους μεριδίου). Η αρχή αυτή διατυπώνεται στο άρθρο 1397 Αστικού Κώδικα που ορίζει ότι "Περιουσιακή αυτοτέλεια των συζύγων - Με την επιφύλαξη των διατάξεων που ακολουθούν, ο Γάμος δεν μεταβάλλει την Περιουσιακή αυτοτέλεια των συζύγων". Αυτό συνεπάγεται ατομική ευθύνη του καθενός συζύγου απέναντι στους δανειστές και ελευθερία συναλλαγής. Το σύστημα αυτό βοηθά στην ασφάλεια των συναλλαγών.

Ο Έλληνας νομοθέτης παρενέβη στην παραπάνω αρχή της περιουσιακής αυτοτέλειας σε μια προσπάθεια να άρει αδικίες μέσα στο γάμο υπό ορισμένες προϋποθέσεις και συγκεκριμένα, όταν αυξάνεται η περιουσία του ενός συζύγου μέσα στο γάμο με την συμβολή του άλλου συζύγου. Σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 1400 και 1401 Αστικού Κώδικα προβλέπεται:

" Άρθρο 1400- Αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα - Αν ο Γάμος λυθεί ή ακυρωθεί και η περιουσία του ενός συζύγου έχει, αφότου τελέσθηκε ο Γάμος, αυξηθεί, ο άλλος σύζυγος, εφόσον συνέβαλε με οποιονδήποτε τρόπο στην αύξηση αυτή, δικαιούται να απαιτήσει την απόδοση του μέρους της αύξησης το οποίο προέρχεται από τη δική του συμβολή. Τεκμαίρεται ότι η συμβολή αυτή ανέρχεται στο ένα τρίτο της αύξησης, εκτός αν αποδειχθεί μεγαλύτερη ή μικρότερη ή καμία συμβολή. Η προηγούμενη παράγραφος εφαρμόζεται αναλογικά και στην περίπτωση διάστασης των συζύγων που διάρκεσε περισσότερο από τρία χρόνια. Στην αύξηση της περιουσίας των συζύγων δεν υπολογίζεται ό,τι αυτοί απόκτησαν από δωρεά, κληρονομία ή κληροδοσία ή με διάθεση των αποκτημάτων από αυτές τις αιτίες.”

Το άρθρο αυτό εφαρμόζεται, κατ' άρθρο 12 του ν. 1649/1986 και επί γάμων που τελέσθηκαν και επί περιουσιακών στοιχείων που αποκτήθηκαν και πριν την έναρξη της ισχύος του παραπάνω ν. 1329/1983.

"`Άρθρο 1401- Η αξίωση του προηγούμενου άρθρου δεν γεννιέται, σε περίπτωση θανάτου, στο πρόσωπο των κληρονόμων του συζύγου που πέθανε. Επίσης δεν εκχωρείται ούτε κληρονομείται, εκτός αν έχει αναγνωρισθεί συμβατικά ή έχει επιδοθεί αγωγή. Η αξίωση παραγράφεται δύο χρόνια μετά τη λύση ή την ακύρωση του γάμου."

Από τα παραπάνω άρθρα συνάγεται ότι η αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα του γάμου είναι υποχρέωση:

1. ενοχική (δικαιούται να απαιτήσει ο σύζυγος ..). Έχει αυτό το χαρακτήρα και όχι εμπράγματο. λόγω του ότι πιθανόν να αυξομειούνται τα αποκτήματα και η συμβολή σε αυτά των συζύγων κατά τη διάρκεια του γάμου.

2. προσωποπαγής. Έτσι προστατεύεται μόνο ο δικαιούχος σύζυγος, όχι οι κληρονόμοι του ή τυχόν εκδοχείς του και δικαιούται μόνον ο ίδιος να ασκήσει αυτήν την αξίωση. Το δικαίωμα αυτό δεν κληρονομείται (η επαύξηση παραμένει στον επιζώντα σύζυγο), ούτε εκχωρείται. Επίσης το δικαίωμα αυτό είναι ανεπίδεκτο ενεχύρασης ή επικαρπίας. Κατ΄εξαίρεση δεν ισχύει το ανεκχώρητο και ακληρονόμητο, εάν έχει ήδη γεννηθεί η αξίωση (περίπτωση λύσης γάμου ή ακύρωσης του ή τριετής διάσταση) και έχει αναγνωρισθεί συμβατικά ή έχει επιδοθεί αγωγή. Επιτρεπτός ο συμψηφισμός και η κατάσχεση του δικαιώματος. Απεναντίας η υποχρέωση αυτή (1400 Α.Κ) δηλαδή της αξίωσης συμμετοχής στα αποκτήματα του γάμου κληρονομείται.

3. στηριζόμενη σε διατάξεις αναγκαστικού δικαίου. Σκοπός η προστασία του οικονομικά ασθενέστερου δικαιούχου συζύγου. Δεν είναι δυνατή και είναι άκυρη πριν τη γέννηση της αξίωσης παραίτηση του δικαιούχου ή τυχόν αντίθετη ολικά ή κατά ένα μέρος οιαδήποτε συμφωνία. Μετά τη γέννηση της αξίωσης αυτής δεν υπάρχει λόγος προστασίας και τυχόν παραίτηση ή συμφωνία για την τύχη της ακόμη και στα πλαίσια συμβατικού διακανονισμού περιουσιακών συνεπειών είναι έγκυρες. Παραίτηση του δικαιούχου, πριν γεννηθεί η σχετική αξίωση είναι άκυρη. Κατ` εξαίρεση είναι ισχυρή η αντίθετη προς τον κανόνα του άρθρου 1400 Α.Κ. συμφωνία πριν από τη γέννηση της αξίωσης συμμετοχής στα αποκτήματα, όταν αυτή ως περιεχόμενο έχει ένα γενικότερο διακανονισμό των περιουσιακών σχέσεων των συζύγων ενόψει συναινετικού διαζυγίου (άρθρο 1441 Α.Κ.), οπότε τελεί από την αναβλητική αίρεση της εκ του λόγου τούτου διαζυγίου λύσεως του γάμου και υπό την προϋπόθεση μη συνδρομής ακυρότητας της δήλωσης βουλήσεως. Εάν δεν πληρωθεί η αίρεση της λύσης του γάμου, η ρυθμιστική για τα αποκτήματα γάμου συμφωνία δεν επιφέρει κανένα αποτέλεσμα.

(4) ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ: Οι προϋποθέσεις της αξίωσης συμμετοχής στα αποκτήματα και εφαρμογής της διάταξης άρθρου. 1400 Α. Κ. είναι οι ακόλουθες:

1. Λύση του γάμου (με διαζύγιο ή θάνατο του συζύγου) με αμετάκλητη απόφαση ή ακύρωση του γάμου με αμετάκλητη απόφαση ή συμπλήρωση τριετούς διάστασης.

2. Αύξηση της περιουσίας του άλλου συζύγου κατά την διάρκεια του γάμου. Η αύξηση περιλαμβάνει οποιαδήποτε οικονομική ωφέλεια. Έχει πλατεία έννοια και αφορά το σύνολο της περιουσιακής κατάστασης του συζύγου. Γίνεται σύγκριση περιουσιακής κατάστασης μεταξύ δύο

χρονικών σημείων, δηλαδή τη στιγμή που τελέστηκε ο γάμος, της αρχικής περιουσίας και τη στιγμή που γεννιέται η αξίωση, με τη τελική περιουσία. Η διαφορά ανάμεσα στα δύο αυτά μεγέθη αποτελεί την αύξηση της περιουσίας το "απόκτημα" . Αντικείμενο αξίωσης αποτελεί η συμβολή σε αυτήν του δικαιούχου συζύγου (θέμα αποδείξεως). Η αρχική περιουσία θα πρέπει να υπολογίζεται σε τιμές του χρόνου υπολογισμού της τελικής περιουσίας (λήψη υπόψιν σχετικών ανατιμήσεων ειδών και άλλες μεταβολές). Οι διάφορες διακυμάνσεις της περιουσίας κατά τη διάρκεια του γάμου δεν ενδιαφέρουν (αναφορικά με αυτήν την αξίωση) παρά μόνο στα δύο παραπάνω χρονικά σημεία.

Σχετικά με το χρόνο υπολογισμού της τελικής περιουσίας έχουν ανακύψει αμφισβητήσεις, διότι υποστηρίχθηκε ότι πρέπει να είναι η στιγμή της άσκησης της αγωγής λύσης ή ακύρωσης του γάμου ή η έναρξη της διάστασης των συζύγων. Μέχρι τότε είναι λογικό να υπάρχει ομαλή περίοδο γάμου, ώστε να μην ευνοείται από το τεκμήριο συμβολής ο δικαιούχος σύζυγος. Σε περίπτωση μη αύξησης ή μείωσης της περιουσίας δεν έχουμε γέννηση της αξίωσης συμμετοχής στα αποκτήματα. Στη αύξηση της περιουσίας των συζύγων δεν υπολογίζεται ότι απέκτησαν κατά τη διάρκεια του γάμου από δωρεά, κληρονομιά ή κληροδοσία ή από διάθεση των αποκτημάτων από τις αιτίες αυτές. Δεν υπάρχει συμβολή του άλλου συζύγου σε περίπτωση γονικής παροχής και κατά κανόνα σε κέρδη από παίγνια, λαχεία, στοιχήματα.

Σε περίπτωση αύξησης των περιουσιών και των δύο συζύγων εντός του γάμου είναι δυνατόν εφόσον συντρέχουν και οι άλλες προϋποθέσεις να γεννηθούν δύο αμοιβαίες αξιώσεις συμμετοχής σε αποκτήματα που μπορεί να υπόκεινται σε συμψηφισμό.

Γιώργος Γιαγκουδάκης, Δικηγόρος Καβάλας

Διαζύγια - Ποινικά - Ιντερνετ

Γιά περισσότερες πληροφορίες 

σχετικά με το δικηγορικό γραφείο μου

επισκεφθείτε το site μας

http://www.giagkoudakis.dom.gr 

giagkoud@yahoo.com