Πότε και με ποιες προϋποθέσεις ο/η σύζυγος μπορεί να ζητήσει συμμετοχή στα αποκτήματα του γάμου? (Μέρος Β΄)

* Δημοσιεύτηκε 14 /10/2013 στην "Πρωϊνή" Εφημερίδα της Καβάλας     

   

Σε συνέχεια του α΄ μέρους του άρθρου που δημοσιεύτηκε την προηγούμενη βδομάδα ολοκληρώνουμε με το β΄ μέρος του άρθρου.

(4) ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ: Οι προϋποθέσεις της αξίωσης συμμετοχής στα αποκτήματα και εφαρμογής της διάταξης άρθρου. 1400 Α. Κ. είναι οι ακόλουθες:

1. Λύση του γάμου (με διαζύγιο ή θάνατο του συζύγου) με αμετάκλητη απόφαση ή ακύρωση του γάμου με αμετάκλητη απόφαση ή συμπλήρωση τριετούς διάστασης.

2. Αύξηση της περιουσίας του άλλου συζύγου κατά την διάρκεια του γάμου (αναφέρθηκα εκτενώς στο α΄μερος του άρθρου την προηγούμενη βδομάδα).

3. Συμβολή του δικαιούχου συζύγου με οποιονδήποτε τρόπο στην αύξηση της περιουσίας του άλλου συζύγου. "Απόκτημα" αποτελεί μόνον η αύξηση της περιουσίας του υπόχρεου συζύγου στην οποία συνέβαλε ο άλλος σύζυγος καθ΄όλη τη διάρκεια του γάμου. Η αύξηση αυτή μπορεί να οφείλεται σε εργασία, περιουσία ή άλλα μέσα και ικανότητες του δικαιούχου συζύγου.

Η συμμετοχή του ενός συζύγου στην περιουσιακή επαύξηση, μπορεί να γίνει με παροχή κεφαλαίου, αλλά και με παροχή υπηρεσιών αποτιμητών σε χρήμα, οι οποίες παρέχονται στο συζυγικό οίκο και για την επιμέλεια και ανατροφή των τέκνων, όταν και στο μέτρο που αυτές δεν επιβάλλονται από την υποχρέωση συνεισφοράς στην αντιμετώπιση των οικογενειακών αναγκών.

Πρακτικά υπάρχουν κάποιες δυσχέρειες στην απόδειξη ότι υπάρχει συμβολή και σε ποια έκταση. Το μαχητό τεκμήριο της συμβολής στο 1/3 της αύξησης στο άρθρο 1400 Α.Κ. απαλλάσσει τον δικαιούχο σύζυγο από το βάρος απόδειξης κατά αυτό το ποσοστό και αντιστρέφει το βάρος απόδειξης στον υπόχρεο σύζυγο να αποδείξει μικρότερη ή καμιά συμβολή του άλλου συζύγου στην αύξηση της περιουσίας του. Η συμβολή που λαμβάνεται υπόψιν και θεωρείται κρίσιμη είναι η ελεύθερη και εκούσια που δεν υπήρχε υποχρέωση να προσφέρει ο ένας σύζυγος στον άλλον. Για παράδειγμα το επιπλέον της νόμιμης υποχρέωσης συνεισφοράς στις υποχρεώσεις της οικογένειας του ενός συζύγου θεωρείται συμβολή στην αύξηση της περιουσίας του άλλου συζύγου.

Θα πρέπει να υπάρχει αιτιώδης σύνδεσμος μεταξύ της συμβολής αυτής και της αύξησης της περιουσίας του άλλου συζύγου.

4. Μη επιλογή του συμβατικού συστήματος κοινοκτημοσύνης από τους συζύγους. Θα υπάρχει η εν λόγω αξίωση για αποκτήματα, που είναι εκτός συστήματος κοινοκτημοσύνης

ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΗΣ ΑΞΙΩΣΗΣ: Η αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα του γάμου γεννάται:

α. τη στιγμή που ο γάμος λύνεται με θάνατο του ενός των συζύγων ή με αμετάκλητη απόφαση διαζυγίου για οποιονδήποτε λόγο ή

β. τη στιγμή ακύρωσης του γάμου με αμετάκλητη απόφαση για οποιονδήποτε λόγο ή

γ. τη στιγμή της συμπλήρωσης τριετούς διάστασης.

Πριν από τη γέννηση της αξίωσης δε μπορεί να ασκηθεί αγωγή και υπάρχει απλή προσδοκία δικαιώματος.

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΑΞΙΩΣΗΣ: 

Πρόκειται για τη παροχή στην οποία οφείλεται η αύξηση της περιουσίας του δικαιούχου. Το μαχητό τεκμήριο της συμβολής στο 1/3 που αναφέρθηκα παραπάνω καλύπτει μόνο της έκταση της συμβολής , ενώ για την ύπαρξη της συμβολής φέρει κανονικά το βάρος της απόδειξης ο δικαιούχος σύζυγος, όπως και για το ότι η τυχόν συμβολή του ήταν μεγαλύτερη του 1/3 της αύξησης. Ο υπόχρεος σύζυγος φέρει το βάρος απόδειξης της μικρότερης ή ουδεμίας συμβολής του άλλου συζύγου. Δηλαδή το 1/3 που αναφέρει η παραπάνω διάταξη έχει σχέση με το βάρος απόδειξης και όχι με τη δίκαιη κατανομή των αποκτημάτων. Υπάρχει αμφισβήτηση υπό ποια μορφή οφείλονται τα αποκτήματα αυτούσια ή με τη χρηματική τους αξία. Εναπόκειται στο δικαιούχο να κρίνει σε κάθε περίπτωση τι θα ζητήσει και να κρίνει αναλόγως των εκάστοτε περιστάσεων το δικαστήριο.

Δυσκολίες στη πράξη προκύπτουν για τον χρόνο και τρόπο υπολογισμού της πραγματικής αύξησης της περιουσίας του υπόχρεου συζύγου.

ΔΙΕΤΗΣ Η ΠΑΡΑΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΑΞΙΩΣΗΣ: Η παραγραφή της αξίωσης συμμετοχής στα αποκτήματα είναι δύο χρόνια μετά τη λύση ή ακύρωση του γάμου. Τέθηκε σύντομη παραγραφή για να εκκαθαριστούν οι διαφορές αυτές μεταξύ των συζύγων και να μην διαιωνίζονται. Στη περίπτωση γέννησης της αξίωσης σε περίπτωση τριετούς διάστασης θεωρείται ότι υπάρχει αναστολή της παραγραφής έως της λύσης ή της ακύρωσης του γάμου, οπότε και εδώ ουσιαστικά παραγράφεται η αξίωση όπως πιο πάνω.

ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΗΣ ΑΞΙΩΣΗΣ: 

Επειδή είναι ενδεχόμενο ο υπόχρεος σύζυγος να προβεί σε εικονικές αναλήψεις υποχρεώσεων ή σε πραγματικές ή εικονικές διαθέσεις σε τρίτους των περιουσιακών του στοιχείων ή και σε άλλες πράξεις που αποβλέπουν στη μείωση και εξαφάνιση αυτών, ώστεη απομένουσα σ' αυτόν (τελική) περιουσία να είναι ασήμαντη ή έστω μη ουσιωδώς αυξημένη σε σχέση με την αρχική περιουσία του, με συνέπεια να δημιουργείται κίνδυνος για την ικανοποίηση της πιο πάνω αξιώσεως του συζύγου του, ο νομοθέτης παρέσχε στο δικαιούχο σύζυγο προστασία.

Για τη προστασία του δικαιούχου συζύγου από τον τυχόν κίνδυνο αφερεγγυότητας του άλλου συζύγου προβλέπεται από τον Αστικό κώδικα οι εξής δύο τρόποι:

:

1. Η δυνατότητα απόκτησης υποθήκης πριν ή μετά από τη γέννηση της αξίωσης (άρθ. 1262 παρ. 4 Α.Κ.) για εξασφάλιση μελλοντικής απαίτησης και

2. το δικαίωμα παροχής ασφαλείας (υποθήκη, ενέχυρο ή εγγύηση κάθε μορφής) σε περίπτωση αντιδικίας μεταξύ των συζύγων (άρθ. 1402 Α.Κ.). Παραθέτω αυτούσια τα σχετικά άρθρα:

"Αρθρο 1262- Τίτλος από το νόμο.- Τίτλο από το νόμο για την απόκτηση υποθήκης έχουν: ........ 4. ο κάθε σύζυγος για την απαίτησή του από την επαύξηση της περιουσίας του άλλου συζύγου κατά το άρθρο 1400`” και το

" `Αρθρο 1402 - Παροχή ασφάλειας- Με την επιφύλαξη της διάταξης του άρθρου 1262 αριθ. 4, ο καθένας από τους συζύγους έχει το δικαίωμα, στην περίπτωση που ασκήθηκε αγωγή διαζυγίου ή ακύρωσης του γάμου ή που ο ίδιος άσκησε με αγωγή την αξίωση του αρθρου 1400, να ζητήσει από τον άλλο σύζυγο ή από τους κληρονόμους του την παροχή ασφάλειας, αν εξαιτίας της συμπεριφοράς τους υπάρχει βάσιμος φόβος ότι κινδυνεύει αυτή η αξίωσή του."

Ο σύζυγος ακόμη δύναται να ζητήσει τη λήψη ασφαλιστικών μέτρων για την εξασφάλιση ή διατήρηση του δικαιώματος του (1400 ΑΚ) και εφόσον συντρέχουν πάντα και οι προϋποθέσεις του ΑΚ 1402 ΑΚ. 

Μέγιστη προσοχή απαιτείται στη σύνταξη της σχετικής αγωγής για τα αποκτήματα του γάμου για το ορισμένο αυτής, το προσδιορισμό της αξίας της αρχικής και τελικής περιουσίας του υπόχρεου συζύγου και τη συμβολή του δικαιούχου στην επαύξηση.

Παραθέτω επ’ αυτού του θέματος για ενημέρωσή σας ένα απόσπασμα απόφασης Αρείου Πάγου.

ΑΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ - Απόφαση 593/2008 (απόσπασμα) : "..για το ορισμένο της αγωγής συμμετοχής στα αποκτήματα είναι :

α) η λύση ή ακύρωση του γάμου ή, κατ` ανάλογη εφαρμογή, η συμπλήρωση τριετούς διάστασης των συζύγων,

β) η αύξηση της περιουσίας του υποχρέου συζύγου κατά τη διάρκεια του γάμου και

γ) συμβολή του ενάγοντος συζύγου στην αύξηση με οποιοδήποτε τρόπο της περιουσίας του υποχρέου. Ως αύξηση νοείται όχι μια συγκεκριμένη κτήση, αλλά η διαφορά που υπάρχει στην περιουσιακή κατάσταση του υποχρέου σε δύο διαφορετικά χρονικά σημεία, δηλαδή κατά την τέλεση του γάμου (αρχική περιουσία) και κατά το χρόνο που γεννιέται η αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα (τελική περιουσία). Το είδος της συμβολής μπορεί να αναφέρεται σε οποιαδήποτε υλική παροχή, η οποία εξέρχεται από τα όρια της υποχρέωσης για συνεισφορά στην αντιμετώπιση των αναγκών της οικογένειας ή δραστηριότητα η οποία συνεπάγεται άμεσα ή έμμεσα αύξηση της περιουσίας του άλλου συζύγου.

Κρίσιμος χρόνος για τον υπολογισμό της τελικής περιουσίας, υπό την έννοια του καθορισμού των στοιχείων που συνθέτουν την περιουσία αυτή, θεωρείται, στην περίπτωση που ο γάμος λύθηκε ή ακυρώθηκε με δικαστική απόφαση, ο χρόνος που η απόφαση αυτή έγινε αμετάκλητη. Από τη σύγκριση της αξίας της περιουσίας του υποχρέου στα δύο αυτά χρονικά σημεία, με αναγωγή σε τιμές του χρόνου άσκησης της αγωγής, θα κριθεί αν υπάρχει περιουσιακή αύξηση του ενός συζύγου που να δικαιολογεί την αξίωση του άλλου για συμμετοχή στα αποκτήματα. Απαιτείται συνεπώς να προσδιορίζεται στην αγωγή η περιουσία του υποχρέου (εφόσον υπάρχει) και κατά το χρόνο της τέλεσης του γάμου με αναγωγή της αξίας της στο χρόνο της άσκησης της αγωγής ή να εκτίθεται σ` αυτήν ότι δεν υπήρχε καθόλου περιουσία του υποχρέου κατά το χρόνο τέλεσης του γάμου."

------------------------------------------- . --------------------------------------------

 Εγγραφή υποθήκης κατά το άρθρο 1262 αρ. 4 σε συνδυασμό με το άρθρο 1400 Α.Κ (αποκτήματα του γάμου). 

Δυνατή η εγγραφή υποθήκης με τίτλο από το νόμο και προ της λύσης ή ακύρωσης του γάμου ή της διάστασης μεταξύ των συζύγων για ποσό που ορίζει ο αιτών την εγγραφή ο δικαιούχος σύζυγος κατά  άρθ. 1259 εδ. 2 Α.Κ. 
Κατά το άρθρο 1258 Α.Κ. η υποθήκη δύναται να εγγραφεί ακόμα και για μέλλουσα ή υπό αίρεση απάιτηση. Δεν έχει εδώ εφαρμογή το άρθρο 1402 Α.Κ.

Τι χρειάζεται: 
Αίτηση δικαιούμενου συζύγου στο Αρμόδιο Υποθηκοφυλακείο/Κτηματολόγιο
Περίληψη εις διπλούν (άρθ. 3 β.δ.533/1963),
ληξιαρχική πράξη γάμου (επικυρωμένο αντίγραφο), 
πιστοποιητικό από το Γραμματέα του αρμόδιου Πρωτοδικείου περί μη λύσεως ή ακυρώσεως του γάμου, σε περίπτωση που ασκήθηκε αγωγή διαζυγίου επικυρωμένο αντίγραφο της αγωγής, καταβολή αστικού τέλους σε γραμμάτιο (3,6% για το ποσό που ζητείται η εγγραφή υποθήκης) και δικαιώματα υποθηκοφύλακα 7,5 %οο πάνω στο ίδιο ποσό.


ΣΧΕΤΙΚΗ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ

Αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα γάμου - Η απαίτηση του κάθε συζύγου στην επαύξηση της περιουσίας του άλλου συζύγου αποτελεί νόμιμο τίτλο για απόκτηση υποθήκης (1262 αριθμ. 4 ΑΚ)

Απόφαση  87/1998 ΑΠ

"...ΙΙ.Κατά το άρθρο 1262 αριθμ. 4 ΑΚ τίτλο από το  νόμο για την απόκτηση
υποθήκης έχει ο κάθε σύζυγος για  την απαίτησή του από την επαύξηση της
περιουσίας του  άλλου συζύγου κατά το άρθρο 1400. Κατά το τελευταίο
αυτό άρθρο, όπως ισχύει μετά το ν. 1329/1983 και  εφαρμόζεται, κατ'
άρθρο 12 του ν. 1649/1986 και επί  γάμων που τελέσθηκαν και επί
περιουσιακών στοιχείων  που αποκτήθηκαν και πριν την έναρξη της ισχύος
του  παραπάνω ν. 1329/1983, αν ο γάμος λυθεί ή ακυρωθεί  και η
περιουσία του ενός συζύγου έχει, αφότου τελέσθηκε  ο γάμος, αυξηθεί, ο
άλλος σύζυγος, εφόσον συνέβαλε με  οποιονδήποτε τρόπο στην αύξηση αυτή,
δικαιούται να  απαιτήσει την απόδοση του μέρους της αύξησης το οποίο
προέρχεται από τη δική του συμβολή (παρ. 1 εδάφιο  πρώτο), η
προηγούμενη δε παράγραφος εφαρμόζεται  αναλογικά και στην περίπτωση
διάστασης των συζύγων  που διάρκεσε περισσότερο από τρία χρόνια (παρ.2).

  Τέλος κατά το άρθρο 1402 του ίδιου Κώδικα, με την  επιφύλαξη της
διατάξεως του άρθρου 1262 αριθμ. 4, ο  καθένας από τους συζύγους έχει
το δικαίωμα, στην  περίπτωση που ασκήθηκε αγωγή διαζυγίου ή ακύρωσης
του γάμου ή που ο ίδιος άσκησε με αγωγή την αξίωση του  άρθρου 1400, να
ζητήσει από τον άλλο σύζυγο ή από  τους κληρονόμους του την παροχή
ασφάλειας, αν εξαιτίας  της συμπεριφοράς τους υπάρχει βάσιμος φόβος ότι
κινδυνεύει αυτή η αξίωσή του. 
Από το συνδυασμό των  διατάξεων αυτών προκύπτουν τα εξής: 

Με το άρθρο 1400  ΑΚ θεσπίζεται ενοχική αξίωση
συμμετοχής του ενός  συζύγου στη μετά την τέλεση του γάμου επαύξηση της
περιουσίας του άλλου συζύγου στην οποία και αυτός  συνέβαλε με
οποιονδήποτε τρόπο. Η αξίωση αυτή  συμμετοχής στα αποκτήματα είναι
ενοχική και  προσωποπαγής, γεννιέται δε από την στιγμή που θα  λυθεί ή
ακυρωθεί αμετακλήτως ο γάμος ή που θα   συμπληρωθεί τριετία στη
διάσταση των συζύγων. Πριν  από την επέλευση των χρονικών αυτών σημείων
ο  σύζυγος έχει απλώς δικαίωμα προσδοκίας, το οποίο δεν  εξομοιώνεται
προς το υπό αίρεση δικαίωμα και γι' αυτό  δεν είναι δυνατόν να εγερθεί
προκαταβολικά από τον  μελλοντικό δικαιούχο η σχετική αγωγή για την
επιδίκαση  της εν λόγω απαιτήσεώς του ή και την κατ` άρθρο 70  ΚΠολΔ
αναγνώριση αυτής. Στο στάδιο αυτό της  προσδοκίας και ευθύς ως οι
σχέσεις των συζύγων  διαταραχθούν σε βαθμό ώστε να είναι πιθανή η
επιδίωξη  της λύσεως του γάμου, επειδή είναι ενδεχόμενο ο  υπόχρεος
σύζυγος να προβεί σε εικονικές αναλήψεις  υποχρεώσεων ή σε πραγματικές
ή εικονικές διαθέσεις σε  τρίτους των περιουσιακών του στοιχείων ή και
σε άλλες  πράξεις που αποβλέπουν στη μείωση και εξαφάνιση  αυτών, ώστε
η απομένουσα σ' αυτόν (τελική) περιουσία  να είναι ασήμαντη ή έστω μη
ουσιωδώς αυξημένη σε  σχέση με την αρχική περιουσία του, με συνέπεια να
δημιουργείται κίνδυνος για την ικανοποίηση της πιο  πάνω αξιώσεως του
συζύγου του, ο νομοθέτης παρέσχε  στο δικαιούχο σύζυγο προς προστασία
του α) αυτοτελή  ενοχική αξίωση για την παροχή ασφάλειας υπό τις
προϋποθέσεις του άρθρου 1402 ΑΚ και β) εμπράγματη  εξασφάλιση κατά το
άρθρο 1262 αριθμ. 4 με τη  δυνατότητα εγγραφής υποθήκης στα ακίνητα του
υποχρέου συζύγου του με βάση αναγνωριζόμενο σ` αυτόν  τίτλο από το
νόμο. Ο νόμιμος αυτός τίτλος χορηγεί στο  δικαιούχο σύζυγο δικαίωμα για
την εγγραφή της  υποθήκης σε ακίνητα του υποχρέου συζύγου του ή,
ενδεχομένως, των κληρονόμων του, για την εξασφάλιση  της απαιτήσεώς του
από το άρθρο 1400 ΑΚ, ανεξαρτήτως  από το αν αυτή έχει γεννηθεί ή όχι.
Η υποθήκη αυτή  μπορεί να εγγραφεί οποτεδήποτε κατά τη διάρκεια του
γάμου και πριν από τη λύση ή την ακύρωση αυτού ή την  τριετή διάσταση
για την εξασφάλιση της μελλοντικής  απαιτήσεως του δικαιούχου συζύγου.
Το γεγονός και  μόνο ότι υπάρχει αβεβαιότητα ως προς τη μελλοντική
αυτή απαίτηση και κυρίως ως προς το ύψος  αυτής, δεν  αποτελεί εμπόδιο
για την εγγραφή της υποθήκης, αφού  σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου
1258 ΑΚ είναι  δεκτικές εξασφαλίσεως με υποθήκη και μελλοντικές
απαιτήσεις και επίσης το άρθρο 1269 εδαφ. 2 ΑΚ  προβλέπει ακριβώς
περίπτωση όπου στον τίτλο δεν  περιέχεται ορισμένη χρηματική ποσότητα,
οπότε αυτός  που ζητεί την εγγραφή πρέπει να την ορίσει κατά
προσέγγιση. λτσι και ο δικαιούχος σύζυγος στο στάδιο  της προσδοκίας
για την εξασφάλιση της αξιώσεως  συμμετοχής του στα αποκτήματα με
υποθήκη θα προβεί  στον προσδιορισμό του μέρους των αποκτημάτων που
οφείλεται στη συμβολή του κατά προσέγγιση, σύμφωνα  με τη ρύθμιση του
παραπάνω άρθρου 1269 εδαφ. 2 ΑΚ,  λαμβάνοντας ως βάση και αφετηρία τις
περιουσιακές  συνθήκες του χρόνου κατά τον οποίο ζητείται η εγγραφή
της υποθήκης. Εάν αργότερα μειωθεί το ύψος της  περιουσιακής αύξησης
μπορεί να ζητηθεί από τον  υπόχρεο αντίστοιχη μείωση του ποσού της
υποθήκης κατ`  εφαρμογή του άρθρου 1269 εδαφ. 3 ΑΚ, ενώ αν αυξηθεί  θα
είναι δυνατή η εγγραφή και νέας υποθήκης. Περαιτέρω  η άσκηση με αγωγή
της αξιώσεως του άρθρου 1400 ΑΚ  αποτελεί προϋπόθεση μόνο για την
παροχή ασφάλειας  κατ' άρθρο 1402 ΑΚ σε περίπτωση διαστάσεως των
συζύγων και όχι και για την εγγραφή υποθήκης με βάση  το πιο πάνω άρθρο
1262 αριθμ.4 ΑΚ. 
Η ορθότητα της  απόψεως αυτής ενισχύεται και από το
ότι: α) δεν  δικαιολογείται η επιφύλαξη στο άρθρο 1402 ΑΚ της
διατάξεως του άρθρου 1262 αριθμ. 4 αυτού αν γίνει δεκτό  ότι, για την
ύπαρξη τίτλου κατά την τελευταία διάταξη  προς εγγραφή υποθήκης για την
εξασφάλισή της από το  άρθρο 1400 ΑΚ αξιώσεως του συζύγου, απαιτείται
και η  συνδρομή των προϋποθέσεων του εν λόγω άρθρου 1402  ΑΚ, μεταξύ
των οποίων και η προηγούμενη άσκηση με  αγωγή της αξιώσεως αυτής, β) αν
ο νομοθέτης ήθελε για  την ύπαρξη δικαιώματος προς εγγραφή υποθήκης με
βάση το άρθρο 1262 αριθμ. 4 ΑΚ να συντρέχουν και οι  προϋποθέσεις του
άρθρου 1402 αυτού,  θα παρέπεμπε  και στο άρθρο αυτό και όχι μόνο στο
άρθρο 1400 ΑΚ, στο  οποίο παραπέμπει και γ) τίτλος από το νόμο για την
απόκτηση υποθήκης, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου  1262 ΑΚ, παρέχεται
και για άλλες μελλοντικές και  ενδεχόμενες απαιτήσεις, χωρίς την
προϋπόθεση της  προηγούμενης εγέρσεως αγωγής........"


ΑΠΟΦΑΣΗ 10759/2007 ΜΠΡ ΘΕΣΣΑΛ
"..........Με τη διάταξη του άρθρου 1400 ΑΚ, όπως ισχύει μετά το ν. 1329/1983, ορίζεται 
ότι, σε περίπτωση λύσεως ή ακυρώσεως του γάμου, αν η περιουσία του ενός 
συζύγου κατά τη διάρκεια του γάμου αυξήθηκε, ο άλλος σύζυγος, εφόσον με 
οποιονδήποτε τρόπο συνέβαλε στην αύξηση αυτή, δικαιούται να απαιτήσει την 
απόδοση της αυξήσεως που προέρχεται από τη δική του συμβολή. Τεκμαίρεται ότι 
η συμβολή αυτή ανέρχεται στο 1/3 της αυξήσεως, εκτός αν αποδειχθεί 
μεγαλύτερη, μικρότερη ή μηδενική. Στην αύξηση της περιουσίας των συζύγων δεν 
υπολογίζεται ό,τι αυτοί απέκτησαν από δωρεά, κληρονομιά ή κληροδοσία ή με 
διάθεση των αποκτημάτων από αυτές τις αιτίες. Η αξίωση συμμετοχής στα 
αποκτήματα αναγνωρίζεται και στην περίπτωση διάστασης των συζύγων, που 
διήρκεσε περισσότερο από τρία χρόνια. Η άνω ρύθμιση προεχόντως υπηρετεί την 
ιδέα της δικαιοσύνης (βλ. Σταθόπουλο, σε ΑΚ Γεωργιάδη - Σταθόπουλου, άρθρα 
1400-1402, αριθμ. 1), ενόψει του ότι, κατά τη διάρκεια της έγγαμης συμβίωσης 
υφίσταται μεταξύ των συζύγων μία κοινοκτημοσύνη εν τοις πράγματσι και 
επομένως είναι αδιάφορο, αν η υπαγωγή του αποκτούμενου περιουσιακού 
στοιχείου στην ατομική περιουσία του ενός ή του άλλου συζύγου ανταποκρίνεται 
στο μόχθο, που κατέβαλε ο σύζυγος για την απόκτηση του. Μετά τη λύση όμως ή 
την ακύρωση του γάμου ή τη διάσταση, που διήρκεσε περισσότερο από τρία 
χρόνια, επέρχεται η κατάλυση της συζυγικής οικονομικής κοινότητας και η 
κατανομή των περιουσιακών αποτελεσμάτων της πρέπει να είναι ανάλογη με τη 
συμβολή εκάστου συζύγου (βλ. Αστ. Γεωργιάδη, Η αξίωση συμμετοχής στα 
αποκτήματα επί διαστάσεως των συζύγων, Αρμ 1995.573). Η αξίωση συμμετοχής 
στα αποκτήματα είναι ενοχική και προσωποπαγής, γεννιέται δε από τη στιγμή 
που θα λυθεί ή ακυρωθεί αμετακλήτως ο γάμος (βλ. ΑΠ 1030/1993, ΕλλΔνη 
1994.1571), ή που θα συμπληρωθεί τριετία στη διάσταση των συζύγων. Πριν από 
την επέλευση των χρονικών αυτών σημείων, ο σύζυγος έχει απλώς δικαίωμα 
προσδοκίας, το οποίο δεν εξομοιώνεται προς το υπό αίρεση δικαίωμα και γι` 
αυτό δεν είναι δυνατόν να εγερθεί προκαταβολικά από το μελλοντικό δικαιούχο 
η σχετική αγωγή για την επιδίκαση της ενλόγω απαιτήσεως του ή και την κατ` 
άρθρο 70 ΚΠολΔ αναγνώριση αυτής (βλ. ΑΠ 87/1998, ΕλλΔνη 1998.1281, ΕφΑΘ 
9274/1996, ΕλλΔνη 1998.865 και 1997.653). Στο στάδιο αυτό της προσδοκίας και 
ευθύς ως οι σχέσεις των συζύγων διαταραχθούν, σε βαθμό ώστε να είναι πιθανή 
η επιδίωξη της λύσεως του γάμου, επειδή είναι ενδεχόμενο ο υπόχρεος σύζυγος 
να προβεί σε εικονικές αναλήψεις υποχρεώσεων ή σε πραγματικές ή εικονικές 
διαθέσεις σε τρίτους των περιουσιακών του στοιχείων ή και σε άλλες πράξεις, 
που αποβλέπουν στη μείωση και εξαφάνιση αυτών, ώστε η απομένουσα σ` αυτόν 
(τελική) περιουσία να είναι ασήμαντη ή έστω μη ουσιωδώς αυξημένη σε σχέση με 
την αρχική περιουσία του, με συνέπεια να δημιουργείται κίνδυνος για την 
ικανοποίηση της πιο πάνω αξιώσεως του συζύγου του, ο νομοθέτης παρέσχε στο 
δικαιούχο σύζυγο προς προστασία του: Α`) Αυτοτελή ενοχική αξίωση για την 
παροχή ασφαλείας, υπό τις προϋποθέσεις του άρθρου 1402 ΑΚ, σύμφωνα με το 
οποίο, "με την επιφύλαξη της διατάξεως του άρθρου 1262 αριθμ. 4, ο καθένας 
από τους συζύγους έχει το δικαίωμα, στην περίπτωση που ασκήθηκε αγωγή 
διαζυγίου ή ακύρωσης του γάμου, ή που ο ίδιος άσκησε με αγωγή την αξίωση του 
άρθρου 1400, να ζητήσει από τον άλλο σύζυγο ή από τους κληρονόμους του την 
παροχή ασφάλειας, αν εξαιτίας της συμπεριφοράς τους υπάρχει βάσιμος φόβος 
ότι κινδυνεύει αυτή η αξίωση του". Η ασφάλεια που μπορεί να ζητηθεί σύμφωνα 
με το τελευταίο αυτό άρθρο είναι : α`) η υποθήκη, β`) το ενέχυρο, γ`) η 
εγγύηση με εγγυητή ή εγγυητική επιστολή αξιόχρεης Τράπεζας (βλ. Σταθοπουλο, 
ό.π., αριθμ. 45, σελ. 309, παρατηρήσεις Γ. Παπαδημητρίου κάτω από την ΕφΑΘ 
9274/1996, ΕλλΔνη 1998.868 επ.) ή και δ`) να διαταχθεί συντηρητική κατάσχεση 
των περιουσιακών στοιχείων του συζύγου οφειλέτη (βλ. ΜονΠρΚατερ 6/2003, Αρμ 
2003.507,508).

Β`) Εμπράγματη εξασφάλιση, κατά το άρθρο 1262 αριθμ. 4, με τη 
δυνατότητα εγγραφής υποθήκης στα ακίνητα του υπόχρεου συζύγου του, με βάση 
αναγνωριζόμενο σ` αυτόν τίτλο από το νόμο. Ο νόμιμος αυτός τίτλος χορηγεί 
στο δικαιούχο σύζυγο δικαίωμα για την εγγραφή της υποθήκης σε ακίνητα του 
υπόχρεου συζύγου του ή, ενδεχομένως, των κληρονόμων του, για την εξασφάλιση 
της απαιτήσεως του από το άρθρο 1400 ΑΚ, ανεξαρτήτως από το αν αυτή γεννηθεί 
ή όχι (βλ. ΑΠ 87/1998, ό.π., ΕφΑΘ 9274/1996, ό.π., Σταθοπουλο, ό.π, αριθμ. 
42, σελ. 308). Η υποθήκη αυτή, για την οποία δεν απαιτείται η συναίνεση του 
υπόχρεου συζύγου ούτε η παρέμβαση του δικαστηρίου, μπορεί να εγγραφεί 
οποτεδήποτε κατά τη διάρκεια του γάμου και πριν από τη λύση ή την ακύρωση 
αυτού ή την τριετή διάσταση, για την εξασφάλιση της μελλοντικής απαιτήσεως 
του δικαιούχου συζύγου. Το γεγονός και μόνο ότι υπάρχει αβεβαιότητα ως προς 
τη μελλοντική αυτή απαίτηση και κυρίως ως προς το ύψος αυτής, δεν αποτελεί 
εμπόδιο για την εγγραφή της υποθήκης, αφού σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 
1258 ΑΚ είναι δεκτικές εξασφαλίσεως με υποθήκη και μελλοντικές απαιτήσεις 
και επίσης το άρθρο 1269 εδάφιο β` ΑΚ προβλέπει ακριβώς περίπτωση όπου στον 
τίτλο δεν περιέχεται ορισμένη χρηματική ποσότητα, οπότε αυτός που ζητεί την εγγραφή πρέπει να την ορίσει κατά προσέγγιση. Eτσι και ο δικαιούχος σύζυγος, στο στάδιο της προσδοκίας για την εξασφάλιση της αξιώσεως συμμετοχής του στα αποκτήματα με υποθήκη, θα προβεί στον προσδιορισμό του μέρους των αποκτημάτων, που οφείλεται στη συμβολή του κατά προσέγγιση, σύμφωνα με τη ρύθμιση του παραπάνω άρθρου 1269 εδάφιο β` ΑΚ, λαμβάνοντας ως βάση και αφετηρία τις περιουσιακές συνθήκες του χρόνου κατά τον οποίο ζητείται η εγγραφή της υποθήκης. Εάν αργότερα μειωθεί το ύψος της περιουσιακής αύξησης, μπορεί να ζητηθεί από τον υπόχρεο αντίστοιχη μείωση του ποσού της υποθήκης, κατ` εφαρμογή του άρθρου 1269 εδάφιο γ` ΑΚ, ενώ, αν αυξηθεί, θα είναι δυνατή η εγγραφή και νέας υποθήκης. Περαιτέρω, η άσκηση με αγωγή της αξιώσεως του άρθρου 1400 ΑΚ αποτελεί προϋπόθεση μόνο για την παροχή ασφάλειας κατ` άρθρο 1402 ΑΚ, σε περίπτωση διαστάσεως των συζύγων και όχι και για την εγγραφή υποθήκης με βάση το πιο πάνω άρθρο 1262 αριθμ. 4 ΑΚ. Η ορθότητα της απόψεως αυτής ενισχύεται και από το ότι: α`) δεν δικαιολογείται η επιφύλαξη στο άρθρο 1402 ΑΚ της διατάξεως του άρθρου 1262 αριθμ. 4 αυτού, αν γίνει δεκτό ότι, για την ύπαρξη τίτλου κατά την τελευταία διάταξη προς εγγραφή υποθήκης για την εξασφάλιση της από το άρθρο 1400 ΑΚ αξιώσεως του συζύγου, απαιτείται και η συνδρομή των προϋποθέσεων του ενλόγω άρθρου 1402 ΑΚ, μεταξύ των οποίων και η προηγούμενη άσκηση με αγωγή της αξιώσεως αυτής, β`) αν ο νομοθέτης 
ήθελε, για την ύπαρξη δικαιώματος προς εγγραφή υποθήκης, με βάση το άρθρο 
1262 αριθμ. 4 ΑΚ, να συντρέχουν και οι προϋποθέσεις του άρθρου 1402 αυτού, 
θα παρέπεμπε και στο άρθρο αυτό και όχι μόνο στο άρθρο 1400 ΑΚ, στο οποίο 
παραπέμπει, και γ`) τίτλος από το νόμο για την απόκτηση υποθήκης, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 1252 AK, παρέχεται και για άλλες μελλοντικές και ενδεχόμενες απαιτήσεις, χωρίς την προϋπόθεση της προηγούμενης εγέρσεως αγωγής (βλ. ΑΠ 87/1998, ό.π., ΕφΑΘ 9274/1996, ό.π, Σταθόπουλο, ό.π., αριθμ. 43, σελ. 308-309). 

Περαιτέρω, κατά τη διάταξη του άρθρου 582 παρ. 1 ΚΠολΔ, 
κατά την ειδική διαδικασία των άρθρων 683 έως 703 τα δικαστήρια, σε 
επείγουσες περιπτώσεις ή για να αποτραπεί επικείμενος κίνδυνος, μπορούν να 
διατάξουν ασφαλιστικά μέτρα για την εξασφάλιση ή διατήρηση ενός δικαιώματος 
ή τη ρύθμιση μιας κατάστασης και να τα μεταρρυθμίζουν ή να τα ανακαλούν. Το 
δικαίωμα είναι δυνατό να εξαρτάται από αίρεση ή προθεσμία. Από τη διάταξη 
αυτή συνάγεται ότι το δικαίωμα, για την προσωρινή προστασία του οποίου 
ζητούνται ασφαλιστικά μέτρα, θα πρέπει να έχει ήδη γεννηθεί και ενδεχομένως 
να τελεί υπό γνήσια δικαιοπρακτική (αναβλητική ή διαλυτική) αίρεση, πάντως 
όχι υπό αίρεση δικαίου (conditio juris). Αν τελεί υπό αίρεση δικαίου, πράγμα 
που σημαίνει ότι ακόμη δεν έχει γεννηθεί (ανύπαρκτο δικαίωμα), δεν μπορεί να 
τύχει ούτε προσωρινής δικαστικής προστασίας με τη βοήθεια του άρθρου 69 
ΚΠολΔ, γιατί η διάταξη της παραγράφου 1 εδάφιο ε` του ενλόγω άρθρου 
αναφέρεται στην περίπτωση των δικαιοπρακτικών αναβλητικών αιρέσεων και όχι 
των αιρέσεων δικαίου (βλ. ΜονΠρΑΘ 8650/1991, ΝοΒ 1992.304, ΜονΠρΑΘ 
16989/1988, Δ 1990.679, ΜονΠρΑΘ 13375/1983, ΕλλΔνη 1984.403, ΜονΠρθεσ 
788/1993, Αρμ 1994.325, ΜονΠρθεσ 5213/1983, Αρμ 38.714, ΜονΠρΚορ 719/1995, 
ΕλλΔνη 1996.451- πρβλ. και ΑΠ 87/1998, ό.π., ΕφΑΘ 9274/1996, ό.π.- βλ. 
επίσης, Κεραμέα/Κονδύλη/Νίκα (Κράνη), ΕρμΚΠολΔ, 2000, άρθρο 682, αριθμ. 8, 
σελ. 1325, Σταθόπουλο, ό.π., αριθμ. 46, σελ. 39-310, Τζίφρα, Ασφαλιστικά 
μέτρα, 4η έκδοση, σελ. 11 επ., Δεληγιάννη, Οικογενειακό Δίκαιο II, παρ. 197, 
Μπέη, ΕρμΚΠολΔ, άρθρο 69, σελ. 378, 379 και άρθρο 682, παρ. 10, 1.2, σελ. 
44). Ενόψει των ανωτέρω, γίνεται φανερό ότι ο σύζυγος μπορεί να ζητήσει και 
τη λήψη ασφαλιστικών μέτρων για την εξασφάλιση ή διατήρηση του δικαιώματος 
του από τη διάταξη του άρθρου 1400 ΑΚ. Προϋπόθεση όμως είναι να έχει 
γεννηθεί το δικαίωμα του συμμετοχής στα αποκτήματα, δηλαδή να έχει λυθεί ή 
ακυρωθεί ο γάμος, ή να έχει συμπληρωθεί τριετής διάσταση. Είναι όμως δυνατό 
να ζητηθεί η λήψη ασφαλιστικών μέτρων για την προστασία και αυτού του 
ενοχικού δικαιώματος για παροχή ασφαλείας, που προβλέπει το άρθρο 1402 ΑΚ, 
άρα και πριν από τη γέννηση της αξίωσης του άρθρου 1400 ΑΚ, εφόσον όμως έχει 
ασκηθεί μια από τις αγωγές που προβλέπει το άρθρο 1402 ΑΚ και συντρέχουν και 
οι λοιπές προϋποθέσεις λήψεως ασφαλιστικών μέτρων, ήτοι βάσιμη πρόβλεψη 
αξίωσης συμμετοχής στα αποκτήματα και βάσιμος φόβος, ότι κινδυνεύει η αξίωση 
αυτή εξαιτίας της συμπεριφοράς του υπόχρεου συζύγου ή των κληρονόμων του 
(βλ. ΜονΠρΑΘ 13375/1983, ό.π., ΜονΠρΟεσ 8788/1993, ό.π., ΜονΠρΟεσ 5213/1983, 
ό.π., ΜονΠρΚορ 719/1995, ό.π., Σταθόπουλο, ό.π., αριθμ. 45, σελ. 309). ........"



4245/2007 ΜΠΡ ΡΟΔΟΥ

"...Κατά τη διάταξη του άρθρου 1400 §§ 1 και 2 ΑΚ, αν ο γάμος λυθεί ή 
ακυρωθεί και η περιουσία του ενός συζύγου έχει, αφότου τελέστηκε ο γάμος, 
αυξηθεί, ο άλλος σύζυγος, εφόσον συνέβαλε με οποιονδήποτε τρόπο στην αύξηση 
αυτή, δικαιούται να απαιτήσει την απόδοση του μέρους της αύξησης το οποίο 
προέρχεται από τη δική του συμβολή. Τεκμαίρεται ότι η συμβολή αυτή ανέρχεται 
στο ένα τρίτο της αύξησης, εκτός αν αποδειχθεί μεγαλύτερη ή μικρότερη ή καμία 
συμβολή. Η προηγούμενη παράγραφος εφαρμόζεται και στην περίπτωση διάστασης 
των συζύγων που διήρκεσε περισσότερο από τρία χρόνια. Συνεπώς, η αξίωση 
συμμετοχής στα αποκτήματα, που έχει ενοχικό χαρακτήρα, γεννιέται α) αν ο 
γάμος λυθεί ή ακυρωθεί και β) αν υπάρχει διάσταση των συζύγων που διήρκεσε 
περισσότερο από τρία χρόνια, πράγμα που σημαίνει ότι ο νόμος καθιερώνει εν 
προκειμένω αίρεση δικαίου (condicio juris) προκειμένου να γεννηθεί η εν λόγω 
αξίωση (Μπαλή, Γεν. Αρχαί, έκδ. 8η, § 94, 2). Πριν από το χρόνο γέννησης της 
άνω αξίωσης, υπάρχει απλή προσδοκία δικαιώματος και όχι δικαίωμα που τελεί 
υπό αναβλητική αίρεση και άρα δεν είναι ακόμη δυνατό να εγερθεί αγωγή από το 
μελλοντικό δικαιούχο. Η μετάθεση της γέννησης της προκειμένης αξίωσης σε 
χρόνο όπου επιβεβαιώνεται η αποτυχία του γάμου, οφείλεται στην πρόθεση του 
νομοθέτη να αφεθεί κατά το δυνατόν αδιατάρακτη η συμβίωση κατά τη διάρκεια 
του γάμου από αμοιβαίες περιουσιακές αξιώσεις μεταξύ των συζύγων, 
εξοπλισμένες μάλιστα με τεκμήρια σε βάρος του υπόχρεου κ.λ.π. (Σταθόπουλος 
στον ΑΚ Γεωργιάδη - Σταθόπουλου, άρθ. 1400-1402, αρ. 32,41, Κ. Γεωργίου "Η 
αξίωση των ΑΚ 1400, 1402 και η προσωρινή της προστασία", ΕλλΔνη 1992, σελ. 
1397 επ., όπου και παραπομπές στους συγγραφείς και τη νομολογία). Εξάλλου, 
κατά τη διάταξη του άρθρου 1402 ΑΚ, με την επιφύλαξη της διάταξης του άρθ. 
1262 αριθ. 4, ο καθένας από τους συζύγους έχει το δικαίωμα, στην περίπτωση 
που ασκήθηκε αγωγή διαζυγίου ή ακύρωσης του γάμου ή που ο ίδιος άσκησε με 
αγωγή την αξίωση του άρθρου 1400, να ζητήσει από τον άλλο σύζυγο ή από τους 
κληρονόμους του την παροχή ασφάλειας, αν εξαιτίας της συμπεριφοράς τους 
υπάρχει βάσιμος φόβος ότι κινδυνεύει αυτή η αξίωση του. Προϋποθέσεις της 
ενοχικής αξίωσης για παροχή ασφάλειας που αναγνωρίζεται με την άνω διάταξη 
είναι α) να έχει ασκηθεί από οποιονδήποτε από τους συζύγους αγωγή διαζυγίου ή 
ακύρωσης του γάμου ή να έχει ασκηθεί από το σύζυγο που ζητεί την ασφάλεια η 
αγωγή του άρθρου 1400 ΑΚ (άρα να υπάρχει καθεστώς διατάραξης της έγγαμης 
συμβίωσης και μάλιστα με αντιδικία) και β) να υπάρχει βάσιμος φόβος ότι 
κινδυνεύει η αξίωση του άρθρου 1400 ΑΚ εξαιτίας της συμπεριφοράς του υπόχρεου 
συζύγου ή των κληρονόμων του (Σταθόπουλος ο.π. αρ. 44). Περαιτέρω, κατά τη 
διάταξη του άρθρου 682 § 1 ΚΠολΔ, κατά την ειδική διαδικασία των άρθρων 683 
έως 703, τα δικαστήρια, σε επείγουσες περιπτώσεις ή για να αποτραπεί 
επικείμενος κίνδυνος, μπορούν να διατάξουν ασφαλιστικά μέτρα για την 
εξασφάλιση ή διατήρηση ενός δικαιώματος ή τη ρύθμιση μιας κατάστασης και να 
τα μεταρρυθμίζουν ή να τα ανακαλούν. Το δικαίωμα είναι δυνατό να εξαρτάται 
από αίρεση ή προθεσμία. Από τη διάταξη αυτή συνάγεται ότι το δικαίωμα για την 
προσωρινή προστασία του οποίου ζητούνται ασφαλιστικά μέτρα θα πρέπει να έχει 
ήδη γεννηθεί και ενδεχομένως να τελεί υπό αναβλητική αίρεση, πάντως να μη 
τελεί υπό αίρεση δικαίου (condicio juris). Αν τελεί υπό αίρεση δικαίου, 
πράγμα που σημαίνει ότι ακόμη δεν έχει γεννηθεί (είναι ανύπαρκτο), δεν μπορεί 
να τύχει τόσο οριστικής όσο και προσωρινής δικαστικής προστασίας, ούτε με τη 
βοήθεια του άρθρου 69 ΚΠολΔ, διότι η διάταξη της § 1 εδ. α΄ του εν λόγω 
άρθρου αναφέρεται στην περίπτωση των δικαιοπρακτικών αναβλητικών αιρέσεων και 
όχι των αιρέσεων δικαίου (Μπέης, ΕρμΚΠολΔ, αρθ. 69 σελ. 378, 379 και άρθ. 682 
§ 10.12 σελ. 44, ΜΠρΑθ 16989/1988, Δ 21.679, όπου και παρατηρήσεις Μπέη). 
Ενόψει των ανωτέρω, γίνεται φανερό ότι ο σύζυγος μπορεί να ζητήσει και τη 
λήψη ασφαλιστικών μέτρων για την εξασφάλιση ή διατήρηση του δικαιώματος του 
από τη διάταξη του άρθρου 1400 ΑΚ. Προϋπόθεση όμως είναι να έχει γεννηθεί το 
δικαίωμα του συμμετοχής στα αποκτήματα, δηλαδή να έχει λυθεί ή ακυρωθεί ο 
γάμος ή να έχει συμπληρωθεί τριετής διάσταση. Είναι όμως δυνατό να ζητηθεί η 
λήψη ασφαλιστικών μέτρων για την προστασία και αυτού του ενοχικού δικαιώματος 
για παροχή ασφάλειας που προβλέπει το άρθρο 1402 ΑΚ, άρα και πριν από τη 
γέννηση της αξίωσης του άρθρου 1400 ΑΚ, εφόσον όμως ασκηθεί μία από τις 
αγωγές που προβλέπει το άρθρο 1402 ΑΚ και συντρέχουν και οι υπόλοιπες 
προϋποθέσεις λήψης ασφαλιστικών μέτρων, ήτοι βάσιμη πρόβλεψη αξίωσης 
συμμετοχής στα αποκτήματα και βάσιμος φόβος ότι κινδυνεύει η αξίωση αυτή 
εξαιτίας της συμπεριφοράς του υπόχρεου συζύγου ή των κληρονόμων του (ΜΠρΚορ 
719/1995 ΕλλΔνη 1996.451, ΜΠρΘεσ 8788/1993 Αρμ 1994.395, Σταθόπουλος, οπ. αρ. 
45, 46, Βαθρακοκοίλη, ΕρμΑΚ, άρθ. 1400 και 1402, τόμο Β`, σελ. 1926, 1928, 
ΜΠρΑθ 13375/1983 ΕλλΔνη 25.403, αλλιώς: Έφη Κουνουγέρη – Μανωλεδάκη, "Η 
αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα" ΕλλΔνη 29.1319 επ., ΜΠρΠειρ 2393/1992 
ΕλλΔνη 34.1549)...."

Γιώργος Γιαγκουδάκης, Δικηγόρος Καβάλας

Διαζύγια - Ποινικά - Ιντερνετ

Γιά περισσότερες πληροφορίες 

σχετικά με το δικηγορικό γραφείο μου

επισκεφθείτε το site μας

http://www.giagkoudakis.dom.gr 

giagkoud@yahoo.com