Περιοριστικοί όροι και προσωρινή κράτηση σε βάρος κατηγορουμένου (Α’ Μέρος)

Δημοσιεύτηκε  19 /10/2013  στην "Πρωϊνή" Εφημερίδα της Καβάλας

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΤΙΚΟΙ ΟΡΟΙ:

Στο στάδιο της ποινικής προδικασίας σύμφωνα με το άρθρο 282 του Κ.Π.Δ "είναι δυνατό",

( ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΟ), να διαταχθούν περιοριστικοί όροι σε βάρος του κατηγορουμένου, δηλαδή διάφορα περιοριστικά μέτρα που μνημονεύονται ενδεικτικά : "είναι ιδίως η παροχή εγγύησης, η υποχρέωση του κατηγορουμένου να εμφανίζεται κατά διαστήματα στον ανακριτή ή σε άλλη αρχή, η απαγόρευση να μεταβαίνει ή να διαμένει σε ορισμένο τόπο ή στο εξωτερικό, η απαγόρευση να συναναστρέφεται ή να συναντάται με ορισμένα πρόσωπα." (άρθ. 282 παρ. 2 Π.Κ.). «Για τους ανηλίκους ως περιοριστικοί όροι είναι δυνατόν να διατάσσονται και

ένα ή περισσότερα από τα αναμορφωτικά μέτρα που ορίζονται στο άρθρο 122 του

Ποινικού Κώδικα.»

ΠΟΤΕ ΔΙΑΤΑΣΣΟΝΤΑΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΤΙΚΟΙ ΟΡΟΙ:

Διατάσσονται : Α. Στο στάδιο της προδικασίας, Β. αν προκύπτουν σοβαρές ενδείξεις ενοχής ("αποχρώσες ενδείξεις") του κατηγορουμένου για κακούργημα ή πλημμέλημα που τιμωρείται με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον τριών μηνών και Γ.όταν "κρίνεται απολύτως αναγκαίο για την

επίτευξη των αναφερόμενων στο άρθρο 296 Π.Κ. σκοπών". Δηλαδή προκειμένου με τους περιοριστικούς όρους να αποτραπεί ο κίνδυνος τέλεσης νέων εγκλημάτων από τον κατηγορούμενο και να εξασφαλιστεί ότι ο κατηγορούμενος θα παραστεί οποτεδήποτε στην ανάκριση ή στο δικαστήριο και θα υποβληθεί στην εκτέλεση της απόφασης.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΚΡΑΤΗΣΗ:

Είναι το σκληρό και επαχθές μέτρο δικονομικού καταναγκασμού και στέρησης της ελευθερίας του κατηγορούμενου στο στάδιο της προδικασίας που "μπορεί να επιβληθεί στο κατηγορούμενο αντί για περιοριστικούς όρους" εάν αιτιολογημένα κριθεί ότι συντρέχουν οι παραπάνω προϋποθέσεις των περιοριστικών όρων, αλλά αυτοί δεν επαρκούν. Υπάρχει δηλαδή μια σχέση επικουρικότητας ανάμεσα στη προσωρινή κράτηση και τους περιοριστικούς όρους. Η προσωρινή κράτηση, η οποία από πλευράς συνεπειών δεν διαφέρει από την έκτιση της ποινής, αποτελεί εξαιρετικό μέτρο δικονομικού καταναγκασμού, αποβλέπει στην εξασφάλιση της παρουσίας του κατηγορουμένου στην προδικασία, στην ποινική δίκη που θα ακολουθήσει.

Όπως και με τους περιοριστικούς όρους η επιβολή της προσωπικής κράτησης είναι "δυνητική", δηλαδή δεν είναι υποχρεωτική από το νόμο και έχει διπλό χαρακτήρα, κατασταλτικό και προληπτικό.

ΠΟΤΕ ΔΙΑΤΑΣΣΕΤΑΙ ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΚΡΑΤΗΣΗ:

Προσωρινή κράτηση διατάσσεται αιτιολογημένα ΜΟΝΟ σε μία τουλάχιστον από τις κατωτέρω εναλλακτικά προβλεπόμενες προϋποθέσεις:

1. Α. Σε περίπτωση διάπραξης κακουργήματος και ο κατηγορούμενος δεν έχει γνωστή διαμονή στη χώρα ή έχει κάνει προπαρασκευαστικές ενέργειες για να διευκολύνει τη φυγή του ή κατά το παρελθόν υπήρξε φυγόποινος ή φυγόδικος ή κρίθηκε ένοχος για απόδραση κρατουμένου ή παραβίαση περιορισμών διαμονής, εφόσον από τη συνδρομή των παραπάνω στοιχείων προκύπτει σκοπός φυγής ή κρίνεται αιτιολογημένα ότι αν αφεθεί ελεύθερος είναι πολύ πιθανό, όπως προκύπτει από προηγούμενες αμετάκλητες καταδίκες του για ομοειδείς αξιόποινες πράξεις να διαπράξει και άλλα εγκλήματα.

Β. Σε περίπτωση διάπραξης πολύ σοβαρού κακουργήματος που τιμωρείται με ισόβια κάθειρξη ή πρόσκαιρη κάθειρξη με ανώτατο όριο τα είκοσι έτη ή εάν το έγκλημα τελέστηκε κατ`

εξακολούθηση ή στο πλαίσιο εγκληματικής ή τρομοκρατικής οργάνωσης ή υπάρχει μεγάλος αριθμός παθόντων από αυτό και όταν, με βάση τα συγκεκριμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της πράξης, κρίνεται αιτιολογημένα, ότι αν αφεθεί ελεύθερος ο κατηγορούμενος, είναι πολύ πιθανό να διαπράξει και άλλα εγκλήματα. Εδώ όσον αφορά τη μεγάλη πιθανότητα διάπραξης νέων εγκλημάτων σύμφωνα με τη νομολογία δεν αρκεί μόνο η αναφορά σε ορισμένες περιστάσεις τέλεσης του εγκλήματος, θα πρέπει να λαμβάνονται υπ` όψιν η πριν από το έγκλημα συμπεριφορά του κατηγορουμένου, το είδος του εγκλήματος, ο βαθμός ανάπτυξης και η μόρφωση του, το οικογενειακό και ευρύτερο κοινωνικό του περιβάλλον, η προσωπικότητα του δράστη, οι συνθήκες της ζωής του, τα αίτια που τον ώθησαν στο έγκλημα, ο σκοπός που επεδίωξε και ο βαθμός της βουλητικής του κατάστασης.

2. Σε εντελώς εξαιρετικές περιπτώσεις και για το πλημμέλημα της ανθρωποκτονίας από αμέλεια κατά συρροή. Με την προϋπόθεση αιτιολογημένα να κρίνεται ότι δεν επαρκούν οι περιοριστικοί όροι και εφόσον προκύπτει σκοπός φυγής του κατηγορουμένου, με βάση τα κριτήρια που αναφέρονται σχετικά στην επιβολή προσωρινής κράτησης. Στην περίπτωση αυτή, το ανώτατο όριο της προσωρινής κράτησης είναι διάρκειας έως έξι μηνών. Μόνο η κατά το νόμο βαρύτητα της πράξης δεν αρκεί για την επιβολή προσωρινής κράτησης. Δυνατόν να διαταχθεί προσωρινή κράτηση και για ανήλικο κατηγορούμενο που έχει συμπληρώσει το δέκατο πέμπτο έτος της ηλικίας του, εφόσον η πράξη για την οποία κατηγορείται απειλείται στο νόμο με ποινή κάθειρξης τουλάχιστον δέκα ετών. Στην περίπτωση αυτή η προσωρινή κράτηση δεν μπορεί να υπερβαίνει τους έξι μήνες και μπορεί να παρατείνεται μόνο για τρεις μήνες από το δικαστήριο, στην περίπτωση του δεύτερου εδαφίου της παραγράφου 1 του άρθρου 291. Η παραβίαση των περιοριστικών όρων που έχουν επιβληθεί στον ανήλικο δεν επιτρέπεται να οδηγήσει από μόνη της σε προσωρινή κράτηση.

Υπάρχει σχέση προτεραιότητας των περιοριστικών όρων έναντι της προσωρινής κρατήσεως και ανάγκη διπλής αιτιολόγησης της επιλογής του επαχθέστερου μέτρου δικονομικού καταναγκασμού. Η ανάγκη ρητής, ειδικής και εμπεριστατωμένης αιτιολογίας από την οποία θα προκύπτει με σαφήνεια η απροσφορότητα των περιοριστικών όρων θα προηγείται της αντίστοιχης αιτιολόγησης συνδρομής των προϋποθέσεων προσωρινής κράτησης. Θα πρέπει ρητά να αιτιολογείται για ποιο λόγο στην εκάστοτε περίπτωση η επιβολή περιοριστικών όρων δεν ήταν πρόσφορη για την επίτευξη των σκοπών του άρθρου 296 Κ.Π.Δ. και στη συνέχεια να αιτιολογείται η διαπίστωση της συνδρομής των προϋποθέσεων επιβολής προσωρινής κράτησης.

Για να επιβληθεί προσωρινή κράτηση θα πρέπει ο ανακριτής να έχει πάρει προηγούμενη απολογία κατηγορουμένου και επίσης να υπάρχει προηγούμενη σύμφωνη γνώμη και του εισαγγελέα. Η παράλειψη ακρόασης του κατηγορουμένου και του συνηγόρου του από τον εισαγγελέα συνεπάγεται απόλυτη ακυρότητα κατ’ άρθρο 171§1 δ΄ Κ.Π.Δ. σχετική με "δ) την εμφάνιση, την εκπροσώπηση και την υπεράσπιση του κατηγορουμένου και την άσκηση των δικαιωμάτων που του παρέχονται από το νόμο, την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών και το Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα." που λαμβάνεται και αυτεπαγγέλτως υπόψιν από το δικαστήριο σε κάθε στάδιο της διαδικασίας και στον `Αρειο Πάγο. Η έλλειψη της σύμφωνης γνώμης του εισαγγελέα συνεπάγεται απόλυτη ακυρότητα κατ’ άρθρο 171§1 β΄ Κ.Π.Δ. σχετική με "β) την κίνηση της ποινικής δίωξης από τον εισαγγελέα και την υποχρεωτική συμμετοχή του στη διαδικασία στο ακροατήριο και σε πράξεις της προδικασίας που ορίζονται στο νόμο" που επίσης λαμβάνεται και αυτεπαγγέλτως υπόψιν από το δικαστήριο σε κάθε στάδιο της διαδικασίας και στον `Αρειο Πάγο.

ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΕΡΙΟΡΙΣΤΙΚΩΝ ΟΡΩΝ ΜΕ ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΚΡΑΤΗΣΗ: Είναι δυνατόν να αντικατασταθούν οι περιοριστικοί όροι που επιβλήθηκαν στον κατηγορούμενο με προσωρινή κράτηση κατ΄άρθρο 298 Π.Κ. " α) αν, μολονότι προσκλήθηκε νόμιμα, δεν εμφανίζεται στον ανακριτή ή στο δικαστήριο για να δικαστεί, χωρίς να συντρέχουν εύλογα κωλύματα που να

κάνουν αδύνατη την εμφάνισή του β) αν φεύγει ή εκδηλώνει διάθεση φυγής γ) αν παραβιάζει τους όρους που του επιβλήθηκαν ή δεν δηλώνει τη μεταβολή της κατοικίας του σύμφωνα με το επόμενο άρθρο "δ) αν εμφανισθούν σε βάρος του σοβαρές υπόνοιες για άλλο κακούργημα για το οποίο επιτρέπεται νέα προσωρινή κράτηση".

ΕΥΧΕΡΕΙΕΣ ΑΝΑΚΡΙΤΗ:

Στις παραπάνω περιπτώσεις "αμέσως" μετά την απολογία του κατηγορουμένου ο ανακριτής "μπορεί" αφού προηγουμένως και σε κάθε περίπτωση λάβει τη γραπτή σύμφωνη γνώμη του εισαγγελέα:

1. να αφήσει ελεύθερο τον κατηγορούμενο ή

2. να εκδώσει διάταξη, που να του θέτει περιοριστικούς ή άλλους όρους ή

3. αν συντρέχουν οι νόμιμες προϋποθέσεις προσωρινής κράτησης, να εκδώσει εναντίον του ειδικά και εμπεριστατωμένα αιτιολογημένο ένταλμα προσωρινής κράτησης. (‘Αρθρο 283 Κ. Π. Δ.)

Ως κανόνας τίθεται η ελευθερία, δηλαδή ότι ο ανακριτής θα εξετάσει πρώτα τη δυνατότητα να αφήσει ελεύθερο τον κατηγορούμενο χωρίς κανένα όρο, έπειτα την επιβολή κάποιου περιοριστικού όρου, που προτιμάται της προσωρινής κράτησης για την επίτευξη των σκοπών της και τελευταία ως έσχατο μέσο τη προσωρινή κράτηση, αν κρίνεται απολύτως αναγκαίο και εφόσον συντρέχουν οι προϋποθέσεις επιβολής της. Δηλαδή η προσωρινή κράτηση διατάσσεται μόνο αν η θέση περιοριστικού όρου δεν είναι αρκετή.

Γιώργος Γιαγκουδάκης, Δικηγόρος Καβάλας

Διαζύγια - Ποινικά - Ιντερνετ

Γιά περισσότερες πληροφορίες 

σχετικά με το δικηγορικό γραφείο μου

επισκεφθείτε το site μας

http://www.giagkoudakis.dom.gr 

giagkoud@yahoo.com