Μάθε όλη την αλήθεια για την ακούσια νοσηλεία

Σήμερα θα σας ενημερώσουμε για την ακούσια νοσηλεία που αποτελεί κρατική παρέμβαση με αποκλειστικό σκοπό την προστασία διαταραγμένων ψυχικά προσώπων με υποβολή σε θεραπεία σε κατάλληλη μονάδα ψυχικής υγείας χωρις τη θέλησή τους, σύμφωνα με το άρθρο 1687 Α.Κ. και σχετικές διατάξεις ν. 2071/1992.

Στο κεφάλαιο 16  Αστικού Κώδικα περί δικαστικής συμπαράστασης περιλαμβάνεται και η ακούσια νοσηλεία, δηλαδή ένας θεσμός που αλληλοσυμπληρώνεται με το θεσμό της δικαστικής συμπαράστασης. Πρακτικά μπορεί να προηγείται η ακούσια νοσηλεία και να έπεται η δικαστική συμπαράσταση.

Σύμφωνα με το άρθρο 95 παρ. 1 Ν. 2071/1992 ακούσια νοσηλεία είναι η χωρίς τη συγκατάθεση του ασθενή εισαγωγή και παραμονή του για θεραπεία σε κατάλληλη μονάδα ψυχικής υγείας. 

Περαιτέρω, κατά τη δεύτερη παράγραφο του ίδιου άρθρου ορίζεται ότι προϋποθέσεις για την ακούσια νοσηλεία είναι

 Ι) α) ο ασθενής να πάσχει από ψυχική διαταραχή, β) να μην είναι ικανός να κρίνει για το συμφέρον της υγείας του και γ) η έλλειψη νοσηλείας να έχει ως συνέπεια είτε να αποκλεισθεί η θεραπεία του είτε να επιδεινωθεί η κατάσταση της υγείας του ή 

ΙΙ) η νοσηλεία του ασθενή που πάσχει από ψυχική διαταραχή να είναι απαραίτητη για να αποτραπούν πράξεις βίας κατά του ίδιου ή τρίτου. Η διαδικασία λήψης του προαναφερόμενου μέτρου μπορεί να ξεκινήσει είτε με αίτηση του συζύγου ή συγγενή σε ευθεία γραμμή απεριόριστα ή συγγενή εκ πλαγίου μέχρι και τον δεύτερο βαθμό ή όποιου έχει την επιμέλεια ή του επιτρόπου του ασθενούς είτε και αυτεπαγγέλτως από τον εισαγγελέα του τόπου κατοικίας ή διαμονής του (άρθρο 96 παρ. 1 Ν. 2071/1992). 

free image from pixabay.com

Κατά το αρχικό στάδιο της διαδικασίας ο αρμόδιος εισαγγελέας, αφού μελετήσει τις ιατρικές γνωματεύσεις δύο τουλάχιστον ψυχιάτρων, που ελήφθησαν είτε με τη θέληση του ασθενή είτε -σε περίπτωση άρνησής του και κατόπιν εντολής του εισαγγελέα- μετά την υποχρεωτική μεταφορά και εξέτασή του από δημόσια ψυχιατρική κλινική κατ’ άρθρο 96 παρ. 5 Ν. 2071/1992, και εφόσον οι γνωματεύσεις αυτές συμφωνούν για την ανάγκη ακούσιας νοσηλείας διατάσσει τη μεταφορά του ασθενή σε κατάλληλη μονάδα ψυχικής υγείας (άρθρο 96 παρ. 4 Ν. 2071/1992).

Παράλληλα, ο εισαγγελέας μέσα σε δέκα (10) ημέρες από την ενέργειά του αυτή οφείλει να υποβάλλει αίτηση στο πρωτοδικείο, στο οποίο υπηρετεί, προκειμένου αυτό να αποφανθεί για την αναγκαιότητα λήψης του προαναφερόμενου μέτρου. Μόνος νομιμοποιούμενος στην υποβολής της αίτησης αυτής ενώπιον του πρωτοδικείου είναι ο κατά τα αμέσως πιο πάνω εισαγγελέας πρωτοδικών. Καθ’ ύλη αρμόδιο για την εκδίκαση της αίτησης αυτής είναι πλέον το μονομελές πρωτοδικείο σύμφωνα με το άρθρο 740 παρ. 1 ΚΠολΔ, όπως το άρθρο αυτό ισχύει σήμερα.

Για την εκδίκαση της αίτησης αυτής ακολουθείται η διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας. Στη συνεδρίαση του δικαστηρίου, που διεξάγεται κεκλεισμένων των θυρών, καλείται πριν από 48 ώρες και ο ασθενής, στον οποίο αφορά η λήψη του μέτρου αυτού (άρθρο 96 παρ. 6 Ν. 2071/1992). Αντικείμενο της αίτησης αυτής και κατ’ επέκταση της σχετικής δίκης είναι η διαπίστωση των προαναφερόμενων προϋποθέσεων που θέτει ο νόμος και η λήψη του μέτρου της ακούσιας νοσηλείας σε βάρος του ασθενούς, δηλαδή η συνέχιση παραμονής του στην ψυχιατρική κλινική κατ’ άρθρο 96 παρ. 8 Ν. 2071/1992. Αντίθετα, δεν αποτελεί αντικείμενο δικαστικής κρίσης η έγκριση των ενεργειών του εισαγγελέα μέχρι την υποβολή της αιτήσεως. 

Επομένως, σε περίπτωση που ο ασθενής, μετά την εισαγωγή του στη μονάδα ψυχικής υγείας με εντολή του εισαγγελέα και μέχρι τη συζήτηση της αιτήσεως του τελευταίου από το αρμόδιο μονομελές πρωτοδικείο, λάβει εξιτήριο από τη μονάδα αυτή, η ακούσια νοσηλεία διακόπτεται σύμφωνα με το άρθρο 99 παρ. 1 Ν. 2071/1992 και η αίτηση πρέπει να απορρίπτεται, αφού καθίσταται πλέον άνευ αντικειμένου.   (απόσπασμα απόφ. Μον. Πρωτ. Θεσ/νίκης)

Εξάλλου σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 96 παρ. 1 και 6 Ν. 2071/1992, σε περίπτωση αιτήσεως για θέση ασθενούς σε ακούσια νοσηλεία, στην συνεδρίαση καλείται πριν από 48 ώρες και ο ασθενής, ο οποίος δικαιούται να παραστεί με δικηγόρο και με ψυχίατρο, ως τεχνικό σύμβουλο. Από το συνδυασμό των ανωτέρω διατάξεων με αυτές των άρθρων 747, 748 και 754 ΚΠολΔ, σαφώς συνάγεται ότι κατά την συζήτηση αίτησης για θέση σε ακούσια νοσηλεία ασθενούς, ο τελευταίος πρέπει να καλείται υποχρεωτικά για να παραστεί σ΄ αυτήν πριν από τουλάχιστον 48 ώρες. Σε περίπτωση δε που δεν εμφανιστεί κατά την συνεδρίαση, το Δικαστήριο οφείλει να ερευνήσει, και αυτεπαγγέλτως, αν κλήθηκε νόμιμα και εμπρόθεσμα και, σε περίπτωση μη νόμιμης ή μη εμπρόθεσμης κλήτευσής του, να κηρύξει απαράδεκτη την συζήτηση της (βλ. και ΕφΑθ 2366/1977, Αρμ. ΛΑ, 187). 

      Αυτός που έχει εγκλεισθεί ακούσια (χωρίς τη θέλησή του) χωρίς να έχει εκδοθεί δικαστική απόφαση ή έστω προσωρινή διαταγή του δικαστή του Μονομελούς Πρωτοδικείου έχει αξίωση αποζημίωσης και τελείται  η παράνομη κατακράτηση (άρθρο 326 Ποινικού Κώδικα) (ερμην. άρθ. 1687 ΑΚ, Απόστολος Γεωργιάδης - Μιχ. Σταθόπουλος Αστ. Κώδικας τόμος  VIII Οικογ. Δίκαιο 2 έκδοση 2003) εφόσον το άρθρο 1687 Α.Κ. απαιτεί προηγούμενη δικαστική απόφαση. 

Σημειωτέον ότι από την έρευνα του Συνηγόρου του Πολίτη 2007 προκύπτει ότι στην πράξη έχουν καταγραφεί στη διαδικασία εγκλεισμού με ακούσια νοσηλεία αρκετές παρατυπίες και παραβάσεις της σχετικής νομοθεσίας. 

Δείτε στο τέλος το σχετικό  link  με την "Ειδική έκθεση 2007 - Συνήγορος του Πολίτη - Αυτεπάγγελτη έρευνα για την ακούσια νοσηλεία".   Σε αυτήν διερευνήθηκαν τα εξής θέματα: 

1) Το περιεχόμενο των ιατρικών γνωματεύσεων που απαιτούνται, 

2) Η μεταφορά των ασθενών από την αστυνομία, 

3) Η τήρηση των προβλεπόμενων προθεσμιών, 

4) Η ενημέρωση των ασθενών, 

5) Ο δικαστικός έλεγχος του εγκλεισμού και η παράσταση του ασθενούς στη δίκη, 

6) Η διάρκεια παραμονής των ασθενών στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο, 

7) Η δικαστική απόφαση.

   Σχετικές διατάξεις με την ακούσια νοσηλεία:

  Άρθρο 1687 Αστικού Κώδικα. (Ακούσια νοσηλεία) -  "Οταν η κατάσταση ενός προσώπου επιβάλλει την ακούσια νοσηλεία του σε μονάδα ψυχικής υγείας, αυτή γίνεται μετά προηγούμενη άδεια του δικαστηρίου και κατά τις διατάξεις ειδικών νόμων".  *Βάσει  άρθρου 13 του Ν. 2447/1996

Ν 2071/1992: Εκσυγχρονισμός και Οργάνωση Συστήματος Υγείας  (άρθρα 95-100)

                             Αρθρο 95

                          Ακούσια νοσηλεία 

   1. Ακούσια νοσηλεία είναι η χωρίς τη συγκατάθεση του ασθενή εισαγωγή  και η παραμονή του, για θεραπεία, σε κατάλληλη Μονάδα Ψυχικής  Υγείας.  Από  την Ακούσια νοσηλεία διακρίνεται η "φύλαξη" ασθενή με το άρθρο 69  επ. του Ποιν. Κώδικα. Η αντιμετώπιση τοξικομανών, διέπεται από  ειδική  νομοθεσία.

   2. Προϋποθέσεις για την Ακούσια νοσηλεία είναι:

   Ι. α. Ο ασθενής να πάσχει από ψυχική διαταραχή.

    β. Να μην είναι ικανός να κρίνει για το συμφέρον της υγείας του.

    γ.  Η  έλλειψη  νοσηλείας να έχει ως συνέπεια είτε να επιδεινωθεί η 

 κατάσταση της υγείας του, ή

   ΙΙ. Η νοσηλεία ασθενή που  πάσχει  από  ψυχική  διαταραχή  να  είναι  απαραίτητη για να αποτραπούν πράξεις βίας κατά του ίδιου ή τρίτου.

   3. Η αδυναμία ή η άρνηση προσώπου να προσαρμόζεται στις κοινωνικές ή  ηθικές  ή  πολιτικές  αξίες, που φαίνεται να επικρατούν στην κοινωνία,  δεν αποτελεί καθ` αυτή ψυχική διαταραχή.

                             Αρθρο 96

                       Διαδικασία  εισαγωγής

   1. Την Ακούσια νοσηλεία του φερομένου στην αίτηση ως ασθενή, μπορούν  να ζητήσουν ο σύζυγός του ή συγγενής σε ευθεία  γραμμή  απεριόριστα  ή  συγγενής  εκ  πλαγίου  μέχρι  και  το  δεύτερο βαθμό ή όποιος έχει την  επιμέλεια του προσώπου του ή ο επίτροπος του δικαστικά  απαγορευμένου. 

 Εάν  δεν  υπάρχει  κανένα από τα πρόσωπα αυτά, σε επείγουσα περίπτωση,  την Ακούσια νοσηλεία μπορεί να ζητήσει και αυτεπάγγελτα ο  εισαγγελέας  πρωτοδικών του τόπου κατοικίας ή διαμονής του ασθενή.

   2.  Η  αίτηση  για  την Ακούσια νοσηλεία απευθύνεται στον εισαγγελέα  πρωτοδικών του τόπου  της  κατοικίας  ή  διαμονής  του  προσώπου,  που  φέρεται  στην  αίτηση  ως  ασθενής.  Την  αίτηση  πρέπει να συνοδεύουν  αιτιολογημένες γραπτές γνωματεύσεις δύο  ψυχιάτρων,  ή  επί  αδυναμίας  εξευρέσεως  δύο  ψυχιάτρων, ενός ψυχιάτρου και ενός ιατρού παρεμφερούς  ειδικότητας, που θα αναφέρονται στις προϋποθέσεις της παραγράφου 2 του  άρθρου 95 είτε Ι είτε ΙΙ. Οι ιατροί που  συντάσσουν  τις  γνωματεύσεις  δεν πρέπει να τελούν σε σχέση συγγενείας με τον αιτούντα ή το φερόμενο  στην αίτηση ως ασθενή.

   3.  Οι  ψυχίατροι  ή  παιδοψυχίατροι που συντάσσουν τις γνωματεύσεις  προέρχονται από ειδικό κατάλογο, τον οποίο συντάσσουν  ανά  διετία  οι  κατά τόπους ιατρικοί σύλλογοι.

   4.   Ο   εισαγγελέας,  αφού  διαπιστώσει  τη  συνδρομή  των  τυπικών  προϋποθέσεων και εφόσον και οι δύο ιατρικές γνωματεύσεις συμφωνούν για  την ανάγκη ακούσιας νοσηλείας, διατάσσει τη  μεταφορά  του  ασθενή  σε  κατάλληλη  μονάδα  ψυχικής  υγείας  που  υπάρχει  στον "Τομέα" ψυχικής  υγείας της κατοικίας του ασθενή, εκτός αν ειδικές συνθήκες  επιβάλλουν  τη  νοσηλεία  του  άλλου. Εάν οι γνωματεύσεις των δύο ιατρών διαφέρουν  μεταξύ τους,  ο  εισαγγελέας,  μπορεί  να  διατάξει  τη  μεταφορά  του  φερόμενου ως ασθενή, εισάγει την αίτηση στο πολυμελές πρωτοδικείο κατά  τη  διαδικασία  της  παρ.  6  του  άρθρου  αυτού.  Ο ασθενής πρέπει να  ενημερώνεται αμέσως μόλις γίνει η  μεταφορά  του  στη  Μονάδα  Ψυχικής  Υγείας,  από  τον  διευθυντή ή άλλο πρόσωπο στο οποίο έχει ανατεθεί το  καθήκον αυτό, για τα δικαιώματά του και ειδικότερα το δικαίωμά του  να 

 ασκήσει  ένδικο  μέσο. Για την ενημέρωση αυτή συντάσσεται πρακτικό που  υπογράφεται, εκτός από τον υποχρεωμένο να ενημερώσει και από το συνοδό  του ασθενή.

   5. Στην περίπτωση που τη διαδικασία κινεί αυτεπάγγελτα ο εισαγγελέας  ή που στην αίτηση αναφέρεται ότι ήταν ανέφικτη η εξέταση  του  ασθενή,  λόγω  άρνησής του να εξετασθεί, ο εισαγγελέας πρωτοδικών δικαιούται να  διατάξει  τη  μεταφορά  του  ασθενή  για  εξέταση  και   σύνταξη   των  γνωματεύσεων,   σε   δημόσια   ψυχιατρική   κλινική.  Η  μεταφορά  του  διενεργείται  υπό  συνθήκες   που   εξασφαλίζουν   το   σεβασμό   στην  προσωπικότητα και την αξιοπρέπεια του ασθενή, η δε παραμονή του ασθενή  εκεί  για  τις αναγκαίες εξετάσεις δεν μπορεί να διαρκέσει περισσότερο  από 48 ώρες.

   6. Σε τρεις ημέρες από τότε που ο εισαγγελέας πρωτοδικών διέταξε  τη  μεταφορά  του  ασθενή,  επιμελούμενος  άμα  για  τη  μεταφορά  του στο  πολυμελές πρωτοδικείο, ο ίδιος με αίτησή του  ζητεί  να  επιληφθεί  το  πολυμελές  πρωτοδικείο  στο οποίο υπηρετεί, που συνεδριάζει μέσα σε 10  ημέρες  κατά  την  κρίση  του,  "κεκλεισμένων  των  θυρών",  ώστε   να  προστατεύεται  η ιδιωτική ζωή του ασθενή. Στη συνεδρίαση καλείται πριν  από 48 ώρες και ο ασθενής, ο οποίος δικαιούται να παραστεί με δικηγόρο  και με ψυχίατρο ως τεχνικό σύμβουλο. Σε περίπτωση επικινδυνότητας  του  φερόμενου ως ασθενή οι ανωτέρω προθεσμίες δύναται να συντμηθούν.

 7.  Το  δικαστήριο,  που  δικάζει  με  τη  διαδικασία  της  εκούσιας  δικαιοδοσίας, αν κρίνει ότι οι  γνωματεύσεις  των  δύο  ψυχιάτρων  που  προσάγονται   διαφέρουν   μεταξύ  τους  ή  δεν  είναι  πειστικές  ή  ο  επιστημονικός διευθυντής του νοσοκομείου στο  οποίο  έχει  εισαχθεί  ο  ασθενής  διατυπώνει αντίθετη προς τις γνωματεύσεις γνώμη, διατάζει την  εξέταση του ασθενή και από άλλο ψυχίατρο εγγεγραμμένο στους καταλόγους  ιατρικών συλλόγων  της  χώρας,  κατά  προτίμηση  επίκουρο  τουλάχιστον  καθηγητή ή επιστημονικό διευθυντή δημόσιας Μονάδας Ψυχικής Υγείας ή το  νόμιμο αναπληρωτή του.

   8.  Η απόφαση του πρωτοδικείου πρέπει να είναι ειδικά αιτιολογημένη.  Αν ο ασθενής τον οποίο αφορά έχει προσαχθεί με διαταγή του  εισαγγελέα  σε  ψυχιατρική  κλινική,  στην  περίπτωση  που  η  αίτηση αναγκαστικής  νοσηλείας γίνεται δέκτη, συνεχίζεται η παραμονή  του  εκεί,  ενώ  στην  περίπτωση που η αίτηση απορρίπτεται, διατάσσεται η άμεση έξοδος.

   9.  Κατά  το  χρονικό  διάστημα  που μεσολάβησε από την εισαγωγή του  αρρώστου μέχρι την  έκδοση  της  δικαστικής  απόφασης  τη  θεραπευτική  ευθύνη αυτού φέρει ο επιστημονικός διευθυντής της Μ.Ψ.Υ., ο οποίος και  εξακολουθεί  να  φέρει την επιστημονική και θεραπευτική ευθύνη, εφόσον  το δικαστήριο διατάξει τη συνέχιση της νοσηλείας.

                              Αρθρο 97

                            Ενδικα μέσα

   1. Κατά της απόφασης του πρωτοδικείου χωρεί έφεση και  ανακοπή  κατά  τις  διατάξεις  της  πολιτικής δικονομίας. Το ένδικο μέσο της ανακοπής  μπορεί να ασκήσει και ο επιστημονικός διευθυντής της  Μονάδας  Ψυχικής  Υγείας  που  νοσηλεύεται ο ασθενής. Τα ένδικα αυτά μέσα ασκούνται μέσα  σε προθεσμία δύο (2) μηνών από τη δημοσίευση της απόφασης.

   2. Η έφεση δικάζεται από  το  τριμελές  εφετείο,  "κεκλεισμένων  των  θυρών",  μέσα  σε 15 ημέρες από την κατάθεσή της. Το εφετείο μπορεί να  ζητήσει και νέα γνωμάτευση ψυχιάτρου ή ό,τι άλλο θεωρήσει σκόπιμο.

                                Αρθρο 98

                             Συνθήκες νοσηλείας

   1. Οι συνθήκες ακούσιας νοσηλείας πρέπει να εξυπηρετούν τις  ανάγκες  της  θεραπείας.  Τα  αναγκαία  περιοριστικά  μέτρα  δεν επιτρέπεται να  αποκλείουν απαραίτητα  για  τη  θεραπεία  μέσα,  όπως  οι  άδειες,  οι  οργανωμένες  έξοδοι,  η  διαμονή σε χώρους που εποπτεύονται έξω από το 

 κλειστά ιδρύματα.

   2. Οι προϋποθέσεις και ο τρόπος  εφαρμογής  των  θεραπευτικών  αυτών  μέσων  καθορίζονται  ειδικότερα  με  απόφαση  του Υπουργού Υγείας, και  Κοινωνικών Ασφαλίσεων.

   3. Σε κάθε περίπτωση και σε όλη τη διάρκεια της νοσηλείας, πρέπει να  επιδεικνύεται σεβασμός προς την προσωπικότητα του ασθενή.

   4. Οι περιορισμοί που επιβάλλονται στην ατομική ελευθερία του ασθενή  προσδιορίζονται μόνο από την κατάσταση της υγείας του και τις  ανάγκες  της νοσηλείας.

                                  Αρθρο 99

            Διακοπή - Διάρκεια - Λήξη ακούσιας νοσηλείας

   1.  Η  ακούσια  νοσηλεία  διακόπτεται  όταν  πάψουν να συντρέχουν οι  προϋποθέσεις της παρ. 2 του άρθρου 95 του νόμου αυτού. Στην  περίπτωση  αυτήν, ο επιστημονικός διευθυντής της ψυχιατρικής κλινικής, στην οποία  νοσηλεύεται ο ασθενής, οφείλει να του χορηγήσει εξιτήριο και συγχρόνως  να κοινοποιήσει σχετική έκθεση στον αρμόδιο εισαγγελέα.

   2.  Η διάρκεια της ακούσιας νοσηλείας δεν μπορεί να υπερβεί τους έξι  (6) μήνες. Μετά την πάροδο των τριών  πρώτων  μηνών,  ο  επιστημονικός  διευθυντής της ψυχιατρικής κλινικής και άλλος ένας ψυχίατρος του τομέα  ψυχικής  υγείας,  υποβάλλουν  έκθεση στον εισαγγελέα για την κατάσταση 

 της υγείας του ασθενή. ο  εισαγγελέας  δικαιούται  να  διαβιβάσει  την  έκθεση  αυτή  στο  πολυμελές πρωτοδικείο της περιφέρειάς του με αίτησή  του να συνεχιστεί ή να διακοπεί η Ακούσια νοσηλεία.

   3. Ο ασθενής ή συγγενείς του της παρ. 1 του άρθρου 96, ή ο επίτροπός  του δικαιούνται με αίτησή τους προς τον  εισαγγελέα,  να  ζητήσουν  να  διακοπεί  η  ακούσια  νοσηλεία.  Αν  η  αίτηση  δεν γίνει δεκτή από το  πρωτοδικείο, στο οποίο την υποβάλλει αμέσως ο εισαγγελέας, νέα  αίτηση  μπορεί να υποβληθεί μετά από τρεις (3) μήνες.

   4.  Σε  όλως  εξαιρετικές  περιπτώσεις,  κατά  τις  οποίες πρέπει να  παραταθεί η νοσηλεία του ασθενή πέραν των έξι (6) μηνών,  τούτο  είναι  δυνατό  μόνο  μετά  από σύμφωνη γνώμη επιτροπής εκ τριών ψυχιάτρων, εκ  των οποίων ένας είναι ο θεράπων ιατροός και οι  έτεροι  δύο  ορίζονται 

 από τον εισαγγελέα.

                               Αρθρο 100

                            Υποτροπή ασθένειας

   Σε  περίπτωση  υποτροπής  ασθενή  που είχε νοσηλευτεί ακούσια, είναι  δυνατή  και  πάλι  η  εισαγωγή  του  σε  ψυχιατρική  κλινική,   εφόσον  πληρούνται  οι προϋποθέσεις της παραγράφου 2 του άρθρου 94 και σύμφωνα  με το άρθρο 96 του νόμου αυτού."

Σχετικά με την ακούσια Νοσηλεία

Ειδική έκθεση 2007 -Συνήγορος του Πολίτη - Αυτεπάγγελτη έρευνα για την ακούσια νοσηλεία

12/2007 Γνωμοδότηση Εισαγ. Αρείου Πάγου

12/2006 Γνωμοδότηση Εισ. Αρείου Πάγου


* Το άρθρο μου για την ακούσια νοσηλεία δημοσιεύτηκε στην ηλεκτρονική εφημερίδα της ομογένειας ellinikifoni.gr