Τι ισχύει για την υιοθεσία ανηλίκων; (Μέρος Α΄)

   * Δημοσιεύτηκε  21/12/2913  στην "Πρωϊνή" Εφημερίδα της Καβάλας  

Ο θεσμός της υιοθεσίας ρυθμίζεται στο 13ο κεφάλαιο του Αστικού Κώδικα (4ου Βιβλίου Οικογενειακού Δικαίου) και στις διατάξεις του ν. 2447/1996, που έφερε τη μεταρρύθμιση στην υιοθεσία. Άλλες σχετικές διατάξεις με την υιοθεσία είναι των άρθρων 23 Α.Κ., άρθ. 88 και άρθ. 121 ΕισΝΑΚ, άρθ. 740 παρ 1 και 800 ΚΠολΔ.

1. Ποια η έννοια της υιοθεσίας;

Υιοθεσία είναι η νομική πράξη που δημιουργεί τεχνητή γονική σχέση κατά το πρότυπο του βιολογικού γονικού δεσμού. Για τη σύσταση της υιοθεσίας απαιτείται τελεσίδικη δικαστική απόφαση. Τα αποτελέσματα της υιοθεσίας επέρχονται από την τελεσιδικία της δικαστικής απόφασης που κηρύσσει την υιοθεσία με τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας. Αν αυτός που υιοθετεί αποβιώσει πριν από την τελεσιδικία της απόφασης, η υιοθεσία ματαιώνεται.

2. Πότε επιτρέπεται η υιοθεσία;

Η υιοθεσία επιτρέπεται κατά κανόνα μόνο όταν αυτός που υιοθετείται είναι ανήλικος. Η υιοθεσία πρέπει να αποβλέπει στο συμφέρον του υιοθετούμενου. Κατ΄ εξαίρεση είναι δυνατή η υιοθεσία ενηλίκου (περίπτωση του άρθρου 1579 Α.Κ.), όταν ο υιοθετούμενος είναι συγγενής ως και τον τέταρτο βαθμό εξ αίματος ή εξ αγχιστείας με αυτόν που υιοθετεί.

Το συμφέρον του υιοθετούμενου αποτελεί αόριστη νομική έννοια που χρήζει στην εκάστοτε περίπτωση εξειδίκευσης από τον δικαστή για το κατά πόσο η υιοθεσία βελτιώνει τη θέση του υιοθετούμενου και είναι πρός το αληθινό του συμφέρον.

Υιοθεσία υπό αίρεση ή προθεσμία δεν επιτρέπεται, διότι η δημιουργούμενη γονική σχέση δεν είναι επιτρεπτό να έχει στοιχείο αβεβαιότητας ή προσωρινότητας.

3. Ποιος μπορεί να υιοθετήσει ανήλικο;

Υπάρχουν περιορισμοί ηλικίας για την υιοθεσία. Mπορεί να υιοθετήσει ανήλικο εκείνος που είναι ικανός για δικαιοπραξία και έχει συμπληρώσει τα τριάντα χρόνια του (ελάχιστη ηλικία κατά το χρόνο συζήτησης της αίτησης υιοθεσίας), αλλά δεν έχει υπερβεί το εξηκοστό έτος της ηλικίας του (μέγιστο όριο ηλικίας κατά το χρόνο υποβολής της αίτησης υιοθεσίας) (άρθ. 1543 Α.Κ.)

Επιπλέον όποιος υιοθετεί ανήλικο πρέπει να είναι μεγαλύτερος από τον υιοθετούμενο τουλάχιστον κατά δεκαοκτώ χρόνια (ελάχιστη διαφορά ηλικίας), αλλά όχι και περισσότερο από

πενήντα χρόνια (μέγιστη διαφορά ηλικίας). Ο περιορισμός αυτός της ηλικίας δεν ισχύει για εκείνον από τους συζύγους που επιθυμεί να υιοθετήσει τέκνο που υιοθετείται ή που έχει ήδη υιοθετηθεί από το σύζυγό του.

Το δικαστήριο είναι δυνατόν να επιτρέπει την υιοθεσία και σε εξαιρετικές περιπτώσεις όταν υπάρχει διαφορά ηλικίας μικρότερη, αλλά όχι κάτω των δεκαπέντε ετών, σε περίπτωση υιοθεσίας τέκνου του συζύγου, καθώς και αν συντρέχει σπουδαίος λόγος (άρθ. 1544 Α.Κ.)

Οι παραπάνω προϋποθέσεις των άρθρων 1543 και 1544 Α.Κ. σε περίπτωση υιοθεσίας και από τους δύο συζύγους, αρκεί να συντρέχουν στο πρόσωπο μόνο του ενός συζύγου.

4. Επιτρέπεται η υιοθεσία από περισσότερους;

Κατά κανόνα δεν επιτρέπεται η υιοθεσία του ίδιου πρόσωπου ταυτόχρονα απο περισσοτέρους, εκτός (κατ΄εξαίρεση) αν αυτοί είναι σύζυγοι. Επίσης δεν επιτρέπεται η υιοθεσία προσώπου που είναι ήδη υιοθετημένο από άλλον, όσο διαρκεί η υιοθεσία, εκτός αν πρόκειται για διαδοχική υιοθεσία του ίδιου προσώπου και από το σύζυγο αυτού που υιοθέτησε πρώτος (‘Αρθρο 1545 Α.Κ.)

5. Τι ορίζει ο νόμος για την υιοθεσία ανηλίκου από έγγαμο;

Σε αυτή τη περίπτωση απαιτείται η συναίνεση του συζύγου του, διότι η υιοθεσία επηρεάζει σημαντικά το γάμο.

Ο έγγαμος δεν μπορεί να υιοθετήσει χωρίς την Συναίνεση του συζύγου του η οποία παρέχεται αυτοπροσώπως με δήλωση στο δικαστήριο. Αν ο σύζυγος έχει τη συνήθη διαμονή του στην αλλοδαπή, η Συναίνεση του μπορεί να δοθεί και με δήλωση ενώπιον συμβολαιογράφου.

Αν η παροχή της συναίνεσης είναι αδύνατη για νομικούς ή πραγματικούς λόγους ή αν εκκρεμεί ανάμεσα στους συζύγους δίκη διαζυγίου το δικαστήριο δύναται να επιτρέπει την υιοθεσία και χωρίς αυτή τη Συναίνεση. (‘Αρθρο 1546 Α.Κ.)

6. Επιτρέπεται η υιοθεσία πολλών;

Ναι. Επιτρέπεται να υιοθετηθούν, από το ίδιο πρόσωπο, περισσότεροι ανήλικοι με την ίδια πράξη ή διαδοχικά.

7. Ποια είναι η διαδικασία της υιοθεσίας;

Η σχετική διαδικασία υιοθεσίας περιγράφεται στα άρθρα 1549 -1558 Α.Κ.

Συγκεκριμένα η υιοθεσία τελείται με δικαστική απόφαση μετά απο αίτηση του υποψηφίου θετού γονέα με εξαίρεση τη περίπτωση του άρθ. 1554 ΑΚ.. Λόγω της σοβαρότητας της υιοθεσίας ο νόμος απαιτεί τη δικαστική απόφαση ως συστατικό στοιχείο της υιοθεσίας. Αυτός που υιοθετεί απαραιτήτως συναινεί αυτοπροσώπως ενώπιον του δικαστηρίου.

Για να υιοθετηθεί ένας ανήλικος χρειάζεται να συναινέσουν αυτοπροσώπως ενώπιον του δικαστηρίου οι γονείς του ή ο ένας τους μόνο, αν ο άλλος έχει εκπέσει απο τη Γονική μέριμνα κατά το άρθρο 1537 Α.Κ. ή η συναίνεσή του είναι αδύνατη γιατί έχει τεθεί σε στερητική δικαστική συμπαράσταση, που περιλαμβάνει και τη στέρηση της ικανότητας να συναινεί για την υιοθεσία του παιδιού του.

Αν ο ανήλικος δεν έχει γονείς, συναινεί ενώπιον του δικαστηρίου ο επίτροπος ύστερα απο άδεια του εποπτικού συμβουλίου. Η παραπάνω Συναίνεση της προηγούμενης παραγράφου είναι στην περίπτωση που ο ανήλικος προστατεύεται από αρμόδια κοινωνική υπηρεσία ή οργάνωση, έγκυρη και όταν αυτός που συναινεί δεν γνωρίζει το πρόσωπο του υποψήφιου θετού γονέα.

Δεν επιτρέπεται να δοθεί πριν να συμπληρωθούν τρεις μήνες από τη γέννηση του τέκνου η Συναίνεση των γονέων για υιοθεσία, προκειμένου να εξασφαλιστεί ώριμη απόφαση από τους γονείς.

8. Πότε αναπληρώνεται η συναίνεση του γονέα για υιοθεσία του τέκνου τους;

Αναπληρώνεται η Συναίνεση των γονέων για υιοθεσία του τέκνου τους, με ειδικώς αιτιολογημένη απόφαση του δικαστηρίου, στις ακόλουθες περιπτώσεις:

α) αν οι γονείς είναι άγνωστοι ή το τέκνο είναι έκθετο,

β) αν και οι δύο γονείς έχουν εκπέσει από τη Γονική μέριμνα ή βρίσκονται σε καθεστώς στερητικής δικαστικής συμπαράστασης που τους αφαιρεί και την ικανότητα να συναινούν για την υιοθεσία του παιδιού τους,

γ) αν οι γονείς έχουν άγνωστη διαμονή είτε πριν είτε μετά την παροχή της γενικής εξουσιοδότησης του άρθρου 1554 Α.Κ.,

δ) αν το τέκνο προστατεύεται από αναγνωρισμένη κοινωνική οργάνωση, έχει αφαιρεθεί από τους γονείς η άσκηση της επιμέλειας, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 1532 και 1533 Α.Κ., και αυτοί αρνούνται καταχρηστικά να συναινέσουν και

ε) αν το τέκνο έχει παραδοθεί με τη Συναίνεση των γονέων σε οικογένεια για φροντίδα και ανατροφή, με σκοπό την υιοθεσία, και έχει ενταχθεί σε αυτήν επί χρονικό διάστημα ενός τουλάχιστον έτους, οι δε γονείς εκ των υστέρων αρνούνται καταχρηστικά να συναινέσουν.

Αν οι περιπτώσεις α` έως ε` συντρέχουν μόνο στο πρόσωπο του ενός εκ των γονέων, η απόφαση του δικαστηρίου αναπληρώνει τη Συναίνεση μόνο αυτού. Αναπληρώνεται και η Συναίνεση του επιτρόπου για την υιοθεσία του ανηλίκου με απόφαση του δικαστηρίου, εφόσον ο τελευταίος προστατεύεται από αναγνωρισμένη κοινωνική οργάνωση και ο επίτροπος αρνείται καταχρηστικά να συναινέσει (άρθ. 1552 Α.Κ).

Στις περιπτώσεις υπό στοιχεία β` έως ε` της πρώτης παραγράφου, καθώς και στην περίπτωση της δεύτερης παραγράφου του προηγούμενου άρθρου, το δικαστήριο μπορεί να ζητήσει την ακρόαση των πλησιέστερων συγγενών, αν αυτή είναι εφικτή (Αρθρο 1553 Α.Κ.).

9. Πότε παρέχεται Γενική εξουσιοδότηση από γονείς ή επίτροπο για διαδικασία μελλοντικής υιοθεσίας ;

Με την επιφύλαξη των διατάξεων των τριών προηγουμένων άρθρων, οι γονείς ή ο επίτροπος μπορούν να δίνουν, με δήλωση τους ενώπιον του δικαστηρίου, στην αρμόδια κοινωνική υπηρεσία ή την αναγνωρισμένη κοινωνική οργάνωση που περιθάλπουν τον ανήλικο, γενική εξουσιοδότηση να κινούν τη διαδικασία μελλοντικής υιοθεσίας του ανηλίκου από πρόσωπο ή από ζεύγος συζύγων που θα επιλέγονται ελεύθερα από την κοινωνική υπηρεσία ή την οργάνωση. Η εξουσιοδότηση αυτή μπορεί να ανακαλείται από τους γονείς ή τον επίτροπο, επίσης με δήλωσή τους προς το δικαστήριο, που θα πρέπει να κοινοποιείται στην υπηρεσία ή την οργάνωση το αργότερο έως την κατάθεση, από αυτές στο δικαστήριο της αίτησης για υιοθεσία.

Η γενική εξουσιοδότηση διευκολύνει το έργο των κοινωνικών υπηρεσιών ή οργανώσεων δεν αντικαθιστά όμως την συναίνεση των γονέων ή του επιτρόπου (Αρθρο 1554 Α.Κ.).

10. Πότε απαιτείται στην υιοθεσία και η συναίνεση του ανηλίκου υιοθετούμενου;

Ενώπιον του δικαστηρίου συναινεί αυτοπροσώπως και ο ανήλικος που υιοθετείται, εφόσον έχει συμπληρώσει το δωδέκατο έτος της ηλικίας του, εκτός αν βρίσκεται σε κατάσταση ψυχικής ή διανοητικής διαταραχής που περιορίζει αποφασιστικά τη λειτουργία της βούλησής του. Σε κάθε περίπτωση το δικαστήριο, ανάλογα με την ωριμότητα του ανηλίκου, οφείλει να ακούει και τη δική του γνώμη . Ειδικότερα η συναίνεση δίνεται σε μέλος της σύνθεσης του δικαστηρίου που τελεί την υιοθεσία σε ιδιαίτερο γραφείο και χωρίς δημοσιότητα και είναι ανεξάρτητη από αυτή των γονέων του ή του επιτρόπου του. Σε περίπτωση άρνησης συναίνεσης του υιοθετούμενου η υιοθεσία ματαιώνεται.

Η ακρόαση του υιοθετούμενου είναι υποχρεωτική για το δικαστήριο εφόσον το υιοθετούμενο είναι ώριμο, δηλαδή αντιλαμβάνεται τη σημασία της υιοθεσίας και παίρνει σαφή θέση ως προς αυτήν. Είναι πασιφανές ότι δεν υπάρχει ωριμότητα σε βρέφη και νήπια (‘Αρθρο 1555 Α.Κ.).

11. Πότε απαιτείται το δικαστήριο να ακούσει τα τέκνα αυτού που υιοθετεί;

Το δικαστήριο, όταν ο υιοθετών έχει ήδη τέκνα, οφείλει να ακούει και τη δική τους γνώμη, ανάλογα με την ωριμότητά τους, διότι η υιοθεσία επηρεάζει γενικά τη θέση των τέκνων του θετού γονέα και το δικαστήριο πρέπει να γνωρίζει τη στάση τους προς συμφέρον του υιοθετούμενου. Η γνώμη αυτή εκφράζεται με μυστικότητα σε μέλος του δικαστηρίου της υιοθεσίας (‘Αρθρο 1556 Α.Κ.)

12. Γίνεται Κοινωνική έρευνα πριν από τη δίκη υιοθεσίας;

Προ της τέλεσης της υιοθεσίας διεξάγεται από την κοινωνική υπηρεσία ή άλλη υπηρεσία ή κοινωνική οργάνωση, αναγνωρισμένη ότι ειδικεύεται στις υιοθεσίες, επισταμένη κοινωνική έρευνα και κατατίθεται εμπρόθεσμα στο δικαστήριο σύμφωνα με τα οριζόμενα ειδικότερα στο νόμο, σχετική έκθεση για το αν, με βάση τα στοιχεία που προέκυψαν, η συγκεκριμένη υιοθεσία συμφέρει ή όχι τον υιοθετούμενο.

Η κοινωνική έρευνα διενεργείται μετά από αίτηση του υποψήφιου θετού γονέα, ανεξάρτητα αν πρόκειται για υιοθεσία με μεσολάβηση κοινωνικής υπηρεσίας ή με απευθείας επαφή των ενδιαφερομένων (“ιδιωτικές” υιοθεσίες). Η κοινωνική έρευνα θα πρέπει να αφορά κάθε θέμα που μπορεί να έχει σημασία για την υιοθεσία και ιδίως την προσωπικότητα και την υγεία των ενδιαφερομένων, τα κίνητρα και την περιουσιακή κατάσταση του υποψηφίου θετού γονέα, την αμοιβαία ικανότητα προσαρμογής αυτού που υιοθετεί και εκείνου που υιοθετείται, καθώς και κάθε άλλο στοιχείο από το οποίο μπορεί να διαγνωσθεί αν η υιοθεσία θα αποβεί προς το συμφέρον του ανηλίκου.

Αμέσως μετά την υποβολή της αίτησης για διεξαγωγή κοινωνικής έρευνας η κοινωνική υπηρεσία ή οργάνωση ορίζει τα πιστοποιητικά που κρίνει απαραίτητα για τη διεξαγωγή της έρευνας και υποβάλλει την έκθεση της απευθείας στο δικαστήριο μέσα σε αποκλειστική προθεσμία έξι μηνών από την υποβολή ή την επίδοση σ’ αυτήν της σχετικής αίτησης για συγκεκριμένο παιδί, ανεξάρτητα αν προσκομίστηκαν τα στοιχεία που ζητήθηκαν. Η προθεσμία μπορεί να παρατείνεται, ειδικά αιτιολογημένη απόφαση του Υπουργού Υγείας και Πρόνοιας, επί τρεις ακόμη μήνες. Μετά την άπρακτη πάροδο της προθεσμίας, το δικαστήριο δικάζει χωρίς έκθεση. Κατά την κοινωνική έρευνα θα πρέπει ανάλογα με την ωριμότητα του παιδιού και οπωσδήποτε μετά τη συμπλήρωση του δωδέκατου έτους του, να ζητείται και η δική του γνώμη η οποία θα πρέπει να αναφέρεται στη σχετική έκθεση.

Όταν, για την υιοθεσία ανηλίκου, οι φυσικοί γονείς ή ο επίτροπος έρχονται σε απευθείας συνεννόηση με τους υποψήφιους θετούς γονείς χωρίς τη μεσολάβηση κοινωνικής υπηρεσίας ή οργάνωσης, οφείλουν τόσο αυτοί όσο και οι υποψήφιοι θετοί γονείς, πριν από την παράδοση του παιδιού ή εντός ενός μηνός από αυτήν, να ανακοινώσουν τη σχετική πρόθεση τους στην αρμόδια κοινωνική υπηρεσία.

Η αποκλειστική προθεσμία των έξι μηνών, που ορίζεται από την προηγούμενη παράγραφο για την υποβολή της έκθεσης της κοινωνικής υπηρεσίας,αφορά μόνο τις περιπτώσεις, όπου τόσο το υποψήφιο θετό τέκνο όσο και οι υποψήφιοι θετοί γονείς έχουν τη συνήθη διαμονή τους στην ημεδαπή. Για τις περιπτώσεις των διακρατικών υιοθεσιών του άρθρου 4 ν 2447/96, η προθεσμία αυτή μπορεί να παραταθεί κατ’ εξαίρεση το πολύ δύο φορές, με ειδικά αιτιολογημένη απόφαση του Υπουργού Υγείας και Πρόνοιας (’Αρθρο 1557 Α.Κ. και άρθ. 7 του ν 2447/96).

13. Πότε το δικαστήριο απαγγέλει την υιοθεσία;

Το δικαστήριο απαγγέλει την υιοθεσία, εφόσον συντρέχουν οι όροι του νόμου και αφού διαπιστώσει, συνεκτιμώντας και την έκθεση του προηγούμενου άρθρου, ότι, εν όψει της προσωπικότητας της υγείας και της οικογενειακής και περιουσιακής κατάστασης εκείνου που υιοθετεί και του υιοθετούμενου, καθώς και της αμοιβαίας ικανότητας τους προσαρμογής, η υιοθεσία συμφέρει τον υιοθετούμενο. Αυτό είναι δυνατόν να συμβεί αν η υιοθεσία δημιουργεί καλύτερες συνθήκες ζωής από αυτές της φυσικής οικογένειας του υιοθετούμενου και κρίνεται στην εκάστοτε περίπτωση από το δικαστήριο της υιοθεσίας με βάσει ορισμένα κριτήρια και μάλιστα πέραν αυτών που αναφέρει ο νόμος ενδεικτικά. Σημαντικό κριτήριο είναι η γνώμη του υιοθετούμενου (Αρθρο1558 Α.Κ.).

Συντομογραφίες: Α.Κ. = Αστικός Κώδικας Κ.Πολ.Δ. = Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας

ΕισΝΑΚ = Εισαγωγικός Νόμος του Αστικού Κώδικα

Γιώργος Γιαγκουδάκης, Δικηγόρος Καβάλας

Διαζύγια - Ποινικά - Ιντερνετ

Για περισσότερες πληροφορίες 

σχετικά με το δικηγορικό γραφείο μου

επισκεφθείτε το site μας

kavala-lawyer.blogspot.gr
http://www.giagkoudakis.dom.gr 

giagkoud@yahoo.com

                                                                                                                                                                                                                                   

                                                                                                                                         

Λέξεις αναζήτησης: υιοθεσία ανηλίκων, υιοθεσία ανηλίκου, διαδικασία της υιοθεσίας, δίκη υιοθεσίας, ιδιωτικές υιοθεσίες, δικηγόροι καβάλα, δικηγορικό γραφείο Καβάλας.