Πότε τελείται δυσφήμηση κατά το Ποινικό Κώδικα; (Μέρος Α΄)

* Δημοσιεύτηκε    1/2/2014  στην "Πρωϊνή" Εφημερίδα της Καβάλας         

    Στο προηγούμενο άρθρο μιλήσαμε για τα κατ΄έγκληση εγκλήματα. Σήμερα θα μιλήσουμε για τη δυσφήμηση, την απλή και τη συκοφαντική, που είναι από τα κατεξοχήν απολύτως κατ΄ έγκληση εγκλήματα. Το εικοστό πρώτο κεφάλαιο του Ποινικού μας Κώδικα είναι αυτό που περιλαμβάνει βασικώς τα εγκλήματα κατά της τιμής τα οποία είναι η εξύβριση (άρθ. 361 Π.Κ.), η απλή δυσφήμηση (άρθ. 362 Π.Κ.) και η συκοφαντική δυσφήμηση (άρθ. 363 Π.Κ.).

Η εξύβριση είναι διαφορετική αξιόποινη πράξη από τη δυσφήμηση. Η απλή δυσφήμηση είναι το βασικό έγκλημα και η συκοφαντική η διακεκριμένη μορφή της. Μεταξύ των δύο μορφών δυσφήμησης υπάρχουν κοινά στοιχεία.

ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ Η ΕΓΚΛΗΣΗ ΓΙΑ ΑΣΚΗΣΗ ΠΟΙΝΙΚΗΣ ΔΙΩΞΗΣ ΔΥΣΦΗΜΗΣΗΣ

Για τη άσκηση ποινικής δίωξης και των δύο μορφών δυσφήμησης απαιτείται έγκληση, για την οποία μιλήσαμε αναλυτικά στο προηγούμενο άρθρο. Σύμφωνα με το άρθρο 368 παρ. 1 Π.Κ.:

"1. Στις περιπτώσεις των άρθρων 361, 362, 363, 364 και 365 η ποινική δίωξη ασκείται μόνο ύστερα από έγκληση. Κατά το άρθρο 368 παρ. 3 Π.Κ.:

"3. Αν ο παθών είναι δημόσιος υπάλληλος και η πράξη συνέβη κατά την εκτέλεση της υπηρεσίας του ή για λόγους σχετικούς με την εκτέλεσή της, έχουν επίσης δικαίωμα να υποβάλουν έγκληση η προϊσταμένη του αρχή και ο αρμόδιος υπουργός."

ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΑΠΛΗΣ ΔΥΣΦΗΜΗΣΗΣ

Πότε έχουμε περίπτωση απλής δυσφήμησης και πως τιμωρείται αυτή προβλέπεται στο άρθρο 362 Π.Κ. που έχει ως εξής:

" 'Οποιος με οποιονδήποτε τρόπο ενώπιον τρίτου ισχυρίζεται ή διαδίδει για κάποιον άλλον γεγονός που μπορεί να βλάψει την τιμή ή την υπόληψή του τιμωρείται με Φυλάκιση μέχρι δύο ετών ή με χρηματική ποινή. Η χρηματική ποινή μπορεί να επιβληθεί και μαζί με την ποινή της Φυλάκισης."

Από τη διάταξη αυτή προκύπτει ότι για τη στοιχειοθέτηση του εγκλήματος της απλής δυσφημήσεως, απαιτούνται, αντικειμενικώς, ισχυρισμός ενώπιον τρίτου ή διάδοση για κάποιον άλλον γεγονότος, το οποίο είναι πρόσφορο (κατάλληλο) κατ` αντικειμενική κρίση (την κοινή αντίληψη) να βλάψει την τιμή ή την υπόληψη του άλλου, υποκειμενικώς δε δόλος, ο οποίος περιλαμβάνει, αφ` ενός μεν τη γνώση, ότι το ισχυριζόμενο ή διαδιδόμενο γεγονός είναι πρόσφορο να βλάψει την τιμή ή την υπόληψη του άλλου, αφετέρου δε τη θέληση ή την αποδοχή του δράστη να προβεί σε αυτόν το βλαπτικό της τιμής ή της υπολήψεως ισχυρισμό ή διάδοση.

Δεν απαιτείται γνώση της αναληθείας, όπως επί συκοφαντικής δυσφημήσεως και η πεποίθηση του δράστη για την αλήθεια ή την αναλήθεια του γεγονότος, δεν αποκλείει το δόλο αυτού.

Η διαφορά δε μεταξύ ισχυρισμού και διαδόσεως του δυσφημιστικού γεγονότος, συνίσταται στο ότι, στην μεν πρώτη περίπτωση, ο δράστης ανακοινώνει το γεγονός αυτό ως δική του πεποίθηση, ανεξαρτήτως του τρόπου που δημιουργήθηκε αυτή, στη δε δεύτερη περίπτωση, ο δράστης μεταδίδει περαιτέρω ισχυρισμό άλλου περί γεγονότος, χωρίς να υιοθετεί τον εν λόγω ισχυρισμό.

Γεγονός πρόσφορο να βλάψει την τιμή και την υπόληψη άλλου, είναι, υπό την έννοια του άρθρου 362 Π.Κ., κάθε συγκεκριμένο περιστατικό του εξωτερικού κόσμου, αλλά και κάθε συγκεκριμένη κατάσταση ή συμπεριφορά αναγομένη στο παρελθόν ή το παρόν, η οποία υποπίπτει στις αισθήσεις και μπορεί να αποδειχθεί, αντίκειται δε στο νόμο, την ηθική και την ευπρέπεια, ακόμη δε και κάθε συγκεκριμένη συμπεριφορά ή σχέση προσώπου, εφόσον συνάπτεται άμεσα με κάτι που έχει συμβεί.

Δεν αποκλείεται στην έννοια του γεγονότος να υπαχθούν η έκφραση γνώμης, αξιολογικής κρίσεως και χαρακτηρισμοί, όταν συνδέονται και σχετίζονται με συγκεκριμένα περιστατικά, τα οποία συνιστούν γεγονός, κατά τέτοιο τρόπο, ώστε ουσιαστικώς να προσδιορίζουν την ποσοτική και ποιοτική του βαρύτητα και στη συγκεκριμένη περίπτωση να συνιστούν προσβολή της προσωπικότητας του θιγομένου. Απλές όμως κρίσεις, γνώμες και χαρακτηρισμοί που ενέχουν αμφισβήτηση, κατά την κοινή αντίληψη της κοινωνικής ή ηθικής αξίας του παθόντος ή εκδήλωση καταφρόνησης ή ονειδισμού αυτού (χωρίς να συνδέονται με συγκεκριμένο γεγονός) είναι δυνατό να θεμελιώσουν το έγκλημα της εξυβρίσεως.

"Τιμή" είναι το αγαθό, όνομα ή η εκτίμηση που απολαμβάνει το άτομο στην κοινωνία με βάση την ηθική αξία που έχει, συνεπεία εκπληρώσεως από αυτό ηθικών και νομικών κανόνων, ενώ "υπόληψη" είναι το αγαθό όνομα ή εκτίμηση που απολαμβάνει το άτομο στην κοινωνία με βάση την κοινωνική αξία του, συνεπεία των ιδιοτήτων και ικανοτήτων που έχει για την εκπλήρωση των ιδιαιτέρων κοινωνικών του έργων ή του επαγγέλματος του (απόφαση 12/2013 ΑΠ).

Ανακοινώσεις γεγονότων είναι μόνο όσες αφορούν το παρόν ή το παρελθόν και όχι το μέλλον. Εξαίρεση υπάρχει σε περίπτωση θεμελιωμένης ή τεκμηριωμένης κρίσης που περιέχει ισχυρισμό γεγονότος που ανάγεται στο παρελθόν ή στο παρόν και δύναται να αποδειχθεί. Κριτήριο είναι αν οι διάφορες αξιολογικές κρίσεις ή χαρακτηρισμοί μπορούν να δημιουργήσουν παράσταση συγκεκριμένης πράξης που είναι δυνατόν να αποδειχθεί.

Γεγονός που μπορεί να βλάψει τη τιμή ενός ατόμου είναι το γεγονός που συνιστά κοινωνικοηθικό ή νομικό παράπτωμά του που μπορεί να του καταλογιστεί.

Ανακοίνωση που γίνεται μπροστά στον ενδιαφερόμενο και μόνο αποτελεί προσβολή της τιμής με εξύβριση.

Η απλή δυσφήμηση υπάρχει ανεξαρτήτως του αν το γεγονός που περιέχεται στην ανακοίνωση είναι αληθινό ή όχι σε αντίθεση με τη συκοφαντική δυσφήμηση.

Στην απλή δυσφήμηση αρκεί να υπάρχει και ενδεχόμενος δόλος, σε αντίθεση με τη συκοφαντική που απαιτείται άμεσος δόλος. Δεν αποκλείει το δόλο του δράστη η καλόπιστη πεποίθησή του πως το γεγονός είναι αληθινό.

Η απλή δυσφήμηση είναι πλημμέλημα και τιμωρείται με Φυλάκιση μέχρι δύο ετών ή με χρηματική ποινή. Η χρηματική ποινή μπορεί να επιβληθεί και μαζί με την ποινή της Φυλάκισης.

Η ΑΠΟΔΕΙΞΗ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΠΛΗ ΔΥΣΦΗΜΗΣΗ

Ειδικά για την απλή δυσφήμηση η αλήθεια του γεγονότος του δυσφημηστικού ισχυρισμού αποτελεί λόγο που αποκλείει το αξιόποινο (αρνητικός εξωτερικός όρος του αξιοποίνου). Η απόδειξη της αλήθειας του γεγονότος είναι επιτρεπτή στο κατηγορούμενο μόνο για απλή δυσφήμηση, με εξαίρεση (εδώ δεν επιτρέπεται απόδειξη αλήθειας) τις περιπτώσεις που το γεγονός αφορά αποκλειστικά τον οικογενειακό και ιδιωτικό βίο που δεν θίγει το δημόσιο συμφέρον και ο ισχυρισμός ή η διάδοση έγιναν κακόβουλα. Αυτό προβλέπεται στο άρθρο 366 παρ. 1 του Π.Κ. που έχει ως εξής:

" 1. Αν το γεγονός του άρθρου 362 είναι αληθινό, η πράξη μένει ατιμώρητη. Η απόδειξη όμως της αλήθειας του γεγονότος απαγορεύεται όταν αυτό αφορά αποκλειστικά σχέσεις του οικογενειακού ή του ιδιωτικού βίου που δεν θίγουν το δημόσιο συμφέρον και ο ισχυρισμός ή η διάδοση έγιναν κακόβουλα."

Σχετικά με την εξαίρεση της διάταξης άρθ. 366 παρ. 1 εδ. 2 ανακοινώσεις γεγονότων (παραβάσεις καθηκόντων - νομικών ή κοινωνικοηθικών παραπτωμάτων) που αφορούν "αποκλειστικά σχέσεις του οικογενειακού ή του ιδιωτικού βίου που δεν θίγουν το δημόσιο συμφέρον και ο ισχυρισμός ή η διάδοση έγιναν κακόβουλα", να πούμε ότι ο νόμος ανεξαρτήτως της αληθείας τους τις θεωρεί αξιόποινες, εφόσον απαγορεύει την απόδειξη της αλήθειας τους.

Σκοπός εν προκειμένω είναι η προστασία του εννόμου αγαθού της ιδιωτικής σφαίρας του ατόμου, που βλάπτεται με ανακοίνωση γεγονότων, είτε αληθινών, είτε αναληθών. Η διάταξη αυτή είναι δημόσιας τάξης, δηλαδή απαγορεύεται σε κάθε περίπτωση και ισχύει ακόμη και αν συμφωνηθεί κάτι διαφορετικό μεταξύ δράστη και παθόντος.

Προϋποθέσεις εφαρμογής της ανωτέρω διάταξης είναι α) η ανακοίνωση να αφορά γεγονός που προσβάλει την τιμή (αν ήταν αληθές θα τη μείωνε) β)το γεγονός να αφορά αποκλειστικώς σχέσεις οικογενειακού ή ιδιωτικού δικαίου, που το άτομο εύλογα επιθυμεί και έχει συμφέρον να μη κοινολογούνται προς τα έξω γ) οι παραπάνω σχέσεις να μην αφορούν το δημόσιο συμφέρον. δ) Ο ισχυρισμός ή διάδοση να έγινε με κακοβουλία. Ενδείξεις για την ύπαρξη κακοβουλίας αποτελούν η εκδίκηση, το μίσος, η κακότητα. Κακοβουλία αποτελεί μια διάθεση του δράστη γενικώς να προσβάλει, είτε τη τιμή, είτε την ιδιωτική σφαίρα του θύματος που φανερώνει αντικοινωνικότητα.

Ο κατηγορούμενος που επιθυμεί να αποδείξει την αλήθεια έχει την υποχρέωση να το δηλώσει

εγγράφως και σ` αυτόν που έκανε την έγκληση, και στον εισαγγελέα. Επίσης ταυτόχρονα θα πρέπει να γνωστοποιήσει και τους μάρτυρες που θα εξετάσει για την απόδειξη της αλήθειας με ποινή αποκλεισμού του δικαιώματός του. Σχετικά με αυτήν τη δυνατότητα του κατηγορουμένου, που αν κατορθώσει να πείσει το δικαστήριο για την αλήθεια του γεγονότος μένει ατιμώρητος για την απλή δυσφήμηση, προβλέπει το άρθρο 326 παρ. 3 Κ.Π.Δ. που έχει ως εξής:

"3. Ο κατηγορούμενος δεν έχει υποχρέωση να γνωστοποιήσει στον εισαγγελέα και στους διαδίκους τους μάρτυρες που κλητεύει. ‘Οταν όμως κατηγορείται για πράξη για την οποία ο νόμος επιτρέπει την απόδειξη της αλήθειας, αν θέλει να αποδείξει την αλήθεια οφείλει να το δηλώσει εγγράφως και σ` αυτόν που έκανε την έγκληση, και στον εισαγγελέα στην έγγραφη αυτή δήλωση πρέπει να γνωστοποιεί ταυτόχρονα, με ποινή αποκλεισμού του δικαιώματός του, και τους μάρτυρες που θα εξετάσει για την απόδειξη της αλήθειας. Η δήλωση επιδίδεται σύμφωνα με τα άρθρα 155 κ.ε. στον εισαγγελέα και σ` αυτόν που έκανε την έγκληση με δαπάνη εκείνου που κάνει τη δήλωση, τρεις τουλάχιστον ημέρες πριν από τη δίκη, εκτός από την περίπτωση του άρθρου 361."

Στην περίπτωση όμως που ο κατηγορούμενος δεν μπορεί να πείσει το δικαστήριο για την αλήθεια και δεν αποδειχθεί η αλήθεια ή το δικαστήριο διατηρεί αμφιβολίες ο κατηγορούμενος θα καταδικασθεί. Εδώ επέρχεται ανατροπή της αρχής "εν αμφιβολία υπέρ του κατηγορουμένου" (in dubio pro reo) και ισχύει η αντίθετη αρχή in dubio contra reum. Το βάρος απόδειξης φέρει ο κατηγορούμενος και ευθύνεται σε περίπτωση αμφιβολιών.

Δεν αποκλείεται όμως ακόμη και αν ο κατηγορούμενος αποδείξει την αλήθεια του δυσφημιστικού γεγονότος να καταδικασθεί για εξύβριση. Αυτό μπορεί να συμβεί όταν από το τρόπο της εκδηλώσεως ή από τις περιστάσεις προκύπτει σκοπός εξυβρίσεως. Κατά το άρθρο 366 παρ. 3 Π.Κ." 3. Η απόδειξη της αλήθειας του γεγονότος που αφορά η Δυσφήμηση δεν αποκλείει την τιμωρία για Εξύβριση, αν από τον τρόπο που εκδηλώθηκε ή από τις περιστάσεις υπό τις οποίες τελέστηκε η Δυσφήμηση προκύπτει σκοπός Εξύβρισης".

Ραντεβού με τη συνέχεια του θέματος την Δευτέρα. Καλό Σαββατοκύριακο και Καλό μήνα.

Συντομογραφίες: Π.Κ. = Ποινικός Κώδικας Κ.Π. Δ. = Κώδικας Ποινικής Δικονομίας

(συνεχίζεται με το β΄μέρος)

Γιώργος Π. Γιαγκουδάκης, Δικηγόρος Καβάλας

Διαζύγια - Ποινικά - Ιντερνετ

Για περισσότερες πληροφορίες 

σχετικά με το δικηγορικό γραφείο μου

επισκεφθείτε το site μας

kavala-lawyer.blogspot.gr

giagkoud@yahoo.com

                                                                                                                                                                     

                           

  

                                                                                                                                   
*Υ.Γ.:     Στείλε το σχόλιο σου, κάνε LIKE και  γράψου στη mailing list. Ευχαριστώ.